PRESENTE DE INDICATIVO
Presente de indicativo to nic innego jak czas teraźniejszy prosty. Używamy go, żeby mówić o rutynowych czynnościach dnia codziennego, np.:
Normalmente desayuno unos huevs revueltos. – Zazwyczaj na śniadanie jem jajecznicę.
Trabajo en una escuela de lenguas. – Pracuję w szkole językowej.
Hiszpańskie czasowniki zawsze kończą się na jeden z trzech sposobów: -ar, -er albo ir. Odmieniając dany czasownik musimy najpierw wyrzucić jego końcówkę. Z czasowników hablar (‘mówić’), comer (‘jeść’) i vivir (‘żyć, mieszkać’) zostanie nam wtedy habl-, com- i viv- i do tej podstawy dodajemy nowe końcówki, w zależności od osoby. W zależności od tego, czy czasownik kończy się na -ar, -er czy -ir, czasownik będzie miał nieco inną odmianę:
| HABLAR | COMER | VIVIR | |
yo – ja | hablo hablas habla hablamos habláis hablan | comprendo comprendes comprende comprendemos comprendéis comprenden | vivo vives vive vivimos vivís viven |
Znając te końcówki możesz odmienić dowolny czasownik (pod warunkiem, że jest regularny!).
Ćwiczenie
Sprawdź się! Uzupełnij poniższe zdania odpowiednio odmienionym czasownikiem z nawiasu. Odpowiedzi znajdziesz poniżej. Powodzenia!
1. Yo ………………….. (hablar) español y mi amigo ………………… (hablar) chino y japonés.
2. Mis padres ……………….. (trabajar) en una oficina.
3. ¿Por qué no ………….. (abrir/tú) la ventana?
4. Nosotros ………. (beber) mucha agua.
5.¿Dónde ………………….. (estudiar, tú)?
6. Mis gatos ………….. (comer) muy poco.
7. Nosotras …………………. (viajar) a Italia de vacaciones.
8. ¿Tú y Juan …………………. (estudiar) español?
9. Elena …………. (bailar) salsa muy bien.
10. Vosotros …………… (cantar) en las fiestas?
“ZASADA BUTA”
Niektóre czasowniki w odmianie dostają różnych oboczności. Nazywamy to „zasadą buta” bo oboczności występują tylko w czterech formach i wizualnie przypomina to kształtem but.
| QUERER e → ie | |
| yo quiero | nosotros queremos |
| tú quieres | vosotros queréis |
| él/ella/usted quiere | ellos/ellas/ustedes quieren |
Przy czasownikach z tej grupy zawsze formy pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej (nosotros i vosotros) są regularne (oboczność w nich nie występuje). Oboczności występujące w “zasadzie buta” mogą być różnych rodzajów:
E →IE
entender ‘rozumieć’ (yo entiendo, tú entiendes, él entiende)
pensar ‘myśleć’ (yo pienso, tú piensas, él piensa)
cerrar ‘zamykać’ (yo cierro, tú cierras, él cierra)
E→I
pedir ‘prosić’ (yo pido, tú pides, él pide)
servir ‘służyć, obsługiwać’ (yo sirvo, tú sirves, él sirve)
preferir ‘woleć’ (yo prefiero, tú prefieres, él prefiere)
O →UE
poder ‘móc’ (yo puedo, tú puedes, él puede)
encontrar ‘znajdować’ (yo encuentro, tú encuentras, él encuentra)
dormir ‘spać’ (yo duermo, tú duermes, él duerme)
costar ‘kosztować’ (yo cuesto, tú cuestas, él cuesta)
U→UE
jugar ‘grać’ (yo juego, tú juegas, él juega)
I→Y
construir ‘budować’ (yo construyo, tú construyes, él construye)
destruir ‘niszczyć’ (yo destruyo, tú destruyes, él destruye)
huir ‘uciekać’ (yo huyo, tú
huyes, él huye)
Ćwiczenie
Sprawdźmy czy potrafisz już odmienić czasowniki z grupy “zasady buta”. Pamiętaj, że formy nosotros i vosotros odmieniają się bez oboczności. Odpowiedzi znajdziesz poniżej. Powodzenia!
1. Este abrigo ………………….. (costar) mucho.
2. La película ………………….. (empezar) dentro de una hora.
3.
¿A qué hora ………………….. (cerrar) la biblioteca?
4.
Miguel ………………….. (jugar) al ajedrez.
5. Ana y Jorge ………………….. (querer) casarse el mes que viene.
6. Yo no ………………….. (poder) ayudarte, lo siento.
7. ¿Cuando ………………….. (dormir/vosotras)?
8. ¿Qué ………………….. (preferir/tú), el café o el té?
9. Vosotros no ………………….. (entender) nada.
10. ¿Para qué ………………….. (servir) este objeto?
PRESENTE DE INDICATIVO – CZASOWNIKI NIEREGULARNE
Czasowniki nieregularne możemy podzielić według typu nieregularności. Wyróżniamy tu 1) czasowniki, które są nieregularne tylko w pierwszej osobie, 2) czasowniki odmieniające się na “zasadzie buta” oraz 3) czasowniki posiadające zupełnie nieregularną odmianę, której niestety trzeba się nauczyć na pamięć.
1) CZASOWNIKI Z NIEREGULARNĄ FORMĄ PIERWSZEJ OSOBY LICZBY POJEDYNCZEJ
Takie czasowniki w pierwszej osobie mają formę nieregularną, o której trzeba pamiętać, ale w pozostałych osobach odmieniają się według zasad regularnej odmiany.
“G” w pierwsze osobie | “ZC” w pierwszej osobie | pełna nieregularność |
| HACER ‘robić’ yo hago | CONOCER ‘znać’ yo conozco | SABER ‘wiedzieć’ yo sé |
SALIR yo salgo | TRADUCIR yo traduzco | CABER yo quepo |
| TRAER ‘przynosić’ yo traigo | CONDUCIR ‘prowadzić’
| DAR ‘dawać’ yo doy |
| PONER ‘kłaść, nakładać’ yo pongo | OFRECER ‘oferować’ yo ofrezco |
2) CZASOWNIKI ODMIENIAJĄCE SIĘ NA “ZASADZIE BUTA”
Są to czasowniki, w których odmianie występują pewne oboczności, ale zawsze w pierwszych trzech osobach liczby pojedynczej oraz ostatniej osobie liczby mnogiej. Rodzajów oboczności jest kilka i są szczegółowo opisane w osobnym wpisie (PRESENTE DE INDICATIVO – “ZASADA BUTA”).
| PODER o → ue | |
| yo puedo | nosotros podemos |
| tú puedes | vosotros podéis |
| él/ella/usted puede | ellos/ellas/ustedes pueden |
Warto wspomnieć w tym miejscu o grupie czasowników “mieszanych”, które łączą w sobie dwa typy nieregularności: 1) są nieregularne w pierwszej osobie i 2) odmieniają się z obocznością na “zasadzie buta”. Za przykład posłużą nam tu dwa najczęściej używane w tej grupie czasowniki:
| TENER “G” w pierwszej osobie e → ie | |
| yo tengo | nosotros tenemos |
| tú tienes | vosotros tenéis |
| él tiene | ellos tienen |
| DECIR “G” w pierwszej osobie e → i | |
| yo digo | nosotros decimos |
| tú dices | vosotros decís |
| él dice | ellos dicen |
3) CZASOWNIKI CAŁKOWICIE NIEREGULARNE
Są to zazwyczaj czasowniki najczęściej używane, oznaczające najbardziej podstawowe czynności (ir ‘jechać/iść’, ser ‘być’, estar ‘znajdować się’). Przy czasownikach całkowicie nieregularnych nie pozostaje nam nic innego jak nauczyć się ich odmiany na pamięć.
IR | SER ‘być’ | ESTAR ‘być/znajdować się’ |
yo voy | yo soy | yo estoy |
Ćwiczenie
Czy wiesz już, które czasowniki są regularne a które nieregularne? Sprawdź się! Uzupełnij poniższy tekst odpowiednio odmienionym czasownikiem z nawiasu. Odpowiedzi znajdziesz poniżej. Powodzenia!
Yo (1) ………………….. (ser) Elena, (2) ………………….. (vivir) en Argentina y (3) ………………….. (tener) 16 años. Mi padre profesionalmente (4) ………………….. (jugar) al tenis y (5) ………………….. (ganar) muchos premios. Mi madre (6) ………………….. (trabajar) en una oficina y (7) ………………….. (estar) allí ocho horas cada día. No (8) ………………….. (entender/yo) cómo ella (9) ………………….. (poder) pasar tanto tiempo sentada. Yo siempre (10) ………………….. (tener) demasiado mucha energía y siempre (11) ………………….. (hacer) algo interesante. Ultimamente (12) ………………….. (ir, yo) a un curso de pintar. Siempre (13) ………………….. (salir, yo) a las 16:00 y (14) ………………….. (volver) a las 18:00. Allí (15) ………………….. (conocer, yo) muchos métodos y materiales nuevos. La profesora de pintar siempre me (16) ………………….. (decir) que yo (17) ………………….. (ser) demasiado impaciente porque para hacer una pintura buena (18) ………………….. (necesitar, nosotros) mucho tiempo y yo (19) ………………….. (querer) hacer todo muy rápido. Pero no (20) ………………….. (saber, yo), (21) ………………….. (creer, yo) que (22) ………………….. (deber, yo) practicar más. Para mi hermano pequeño todo lo que yo (23) ………………….. (pintar), (24) ………………….. (ser) una obra de arte porque (25) ………………….. (tener) solo 6 años. A veces (26) ………………….. (traer, él) sus juguetes a mi habitación y (27) ………………….. (hacer, él) mucho ruido jugando y por eso me (28) ………………….. (poner, yo) muy nerviosa porque no (29) ………………….. (poder, yo) estudiar por él. (30) ………………….. (necesitar, yo) un poco de privacidad, ¿no?
CZASOWNIKI ZWROTNE
Czasownik zwrotny to taki, w którym występuje cząstka “się”, która informuje o tym, że daną czynność dana osona wykonuje samej sobie, np.: peinarse ‘czesać się’, bañarse ‘kąpać się’, relajarse ‘relaksować się’.
Wszystkie te czasowniki bez cząstki “się” również mogą funkcjonować, bo przecież można wszystkie te czynności wykonywać wobec kogoś, np.: peinar ‘czesać’ (La peluquera peina al cliente. – Fryzjerka czesze klienta.) , bañar ‘kąpać’ (La madre baña a su bebé. – Matka kąpie swoje dziecko.), relajar ‘relaksować’ (La música le relaja mucho a Elena. – Muzyka bardzo relaksuje Elenę.)
Pierwsza część tych czasowników odmienia się w zupełnie normalny sposób, a do tego jeszcze odmieniamy przez osoby cząstkę “się”:
| PEINARSE | BAÑARSE | RELAJARSE | |
yo | me peino | me baño | me relajo |
Jeśli dany czasownik jest nieregularny w swojej normalnej formie, to jako czasownik zwrotny naturalnie też jest nieregularny, przy czym cząstka “się” odmienia się tu bez zmian, np.: despertarse ‘budzić się’, vestirse ‘ubierać się’ i ponerse ‘stawać się’:
| DESPERTARSE “zasada buta” e→ie | VESTIRSE “zasada buta” e→i | PONERSE nieregularność w 1. os. l. poj. | |
yo | me despierto | me visto | me pongo |
Czasowniki mogą istotnie zmienić swoje znaczenie, kiedy damy im cząstkę “się”, np.:
llamar – wołać, dzwonić
llamarse – nazywać się
meter – wkładać, wstawiać
meterse – wtrącać się, zadzierać z kimś
negar – zaprzeczać, odmawiać
negarse – wzbraniać się
referir – opowiadać
referirse – odnosić się
retirar – wycofywać
retirarse – udać się na spoczynek
dormir – spać
dirmirse – zasypiać
UWAGA! Nie wszystkie czasowniki, które są zwrotne w języku polskim, są zwrotne w hiszpańskim, i na odwrót, np.:
levantarse (zwrotny) – wstawać (nie zwrotny)
nacer (nie zwrotny) – rodzić się (zwrotny)
Ćwiczenie
Uzupełnij podane zdania czasownikiem z nawiasu, wybierając najpierw, czy w podanym kontekście czasownik ten powinien być zwrotny czy nie. Następnie pamiętaj o prawidłowej odmianie czasownika (niektóre są nieregularne). Powodzenia!
1. Mi madre ………………….. (llamar/llamarse) Penelope.
2. Mi novio todos los días le ………………….. (llamar/llamarse) a su madre.
3. Ana ………………….. (poner/ponerse) muy triste viendo las películas románticas.
4. Yo siempre ………………….. (poner/ponerse) la leche en la nevera.
5. El ladrón lentamente ………………….. (levantar/levantarse) las manos y se entrega a la policía.
6.
¿A qué hora ………………….. (tú, levantar/levantarse)?
7.
Vosotros ………………….. (despertar/despertarse) siempre a las 10:00.
8. El ruido le ………………….. (despertar/despertarse) a Ana todas las
mañanas.
9. Mis niños siempre ………………….. (dormir/dormirse) más que 8 horas.
10. Ultimamente, yo ………………….. (dormir/dormirse) siempre antes de la medianoche.
SER, ESTAR i HAY
Jedną z kwestii najbardziej spędzających sen z powiek początkujących kursantów jest fakt, że w języku hiszpańskim mamy aż 3 czasowniki, które w języku polskim oznaczają ‘być’. Używamy ich jednak w różnych kontekstach i znając je, nie powinno nam sprawiać trudności poprawne ich używanie. Spójrzy najpierw na kilka przykładowych zdań:
| SER yo soy | ESTAR yo estoy | HAY Czasownik “hay” |
| Las playas son increibles. Plaże są niewiarygodne. Todo es precioso. Wszystko jest śliczne. La comida es muy buena. Jedzenie jest bardzo dobre. | Las ruinas están en la selva. Ruiny są w puszczy. ¿Cómo estás? Jak się masz? Las chicas están nerviosas. Dziewczyny są zdenerwowane. | Allí hay cinco templos. |
| JAKIE COŚ JEST? JAK WYGLĄDA? | GDZIE COŚ JEST? W JAKIM JEST STANIE? | CO TAM JEST? CZEGO TAM NIE MA? |
Jak widać w tabelce, czasownik SER służy do opisu. Możemy tak opisywać zarówno wygląd osób, przedmiotów i miejsc, jak i charakter. Zazwyczaj mówimy, że czasownik SER odnosi się do cech stałych. Zaraz zobaczymy jakie są to cechy.
Czasownik ESTAR wskazuje już na rzeczy bardziej zmienne. Zmienna jest zarówno lokalizacja przedmiotów, bo przecież książka może być teraz na stole, a za chwilę pod nim. Zmienny jest również stan, dlatego pytamy znajomych “¿Cómo estás?”, bo pytamy o ich stan/samopoczucie w tym momencie. Gdybyśmy zapytali “¿Cómo eres?” to oznaczałoby to ‘jaki jesteś?’ więc odpowiedzią byłby opis, np. “Soy alto” (‘Jestem wysoki’).
Czasownikiem HAY możemy posługiwać się opowiadając co jest lub czego nie ma w jakiejś przestrzeni. W języku angielskim posługujemy się w tych kontekstach konstrukcją “there is”. Kiedy będziemy chcieli opowiedzieć, że w sali jest dużo stołów i krzeseł, pięć książek i studentka, będziemy używać tego właśnie czasownika.
Spróbujmy porównać ze sobą te czasowniki używając do tego przykładów. Zacznijmy od czasownika SER i ESTAR.
| SER | ESTAR |
| presentarse – przedstawianie się Soy Mateo. – Jestem Mateusz Esta es mi madre. – To jest moja mama. | localización – umiejscowienie Estoy en casa. – Jestem w domu. Varsovia está en Polonia. – Warszawa jest w Polsce. |
| nacionalidad – narodowość Soy polaca. – Jestem Polką. | estado de animo – samopoczucie ¿Cómo estás? – Jak się masz? Estoy bien/mal. – Mam się dobrze/źle. Estoy contento/triste – Jestem zadowolony/smutny. |
| profesión – zawód Soy profesora de español. – Jestem nauczycielką hiszpańskiego. | estado de salud – stan zdrowia Juan está enfermo – Juan jest chory. Mi gato está muerto. – Mój kot jest martwy. |
| aspecto físico – wygląd Soy bonita. – Jestem ładna. Juan es gordo. – Jan jest gruby. La montaña es muy alta. – Góra jest wysoka. | estado civil – stan cywilny Estoy soltero/casado/divorciado/viudo. – Jestem wolny/zamężny/rozwiedziony/wdowcem. |
| carácter – charakter Mi madre es nerviosa. – Moja mama jest nerwowa. Eres muy simpático. – Jesteś bardzo sympatyczny. | efecto de un cambio – efekt zmiany (tu porównajmy przykład zdania z czasownikiem SER i ESTAR, żeby zobaczyć między nimi różnicę:) Juan es gordo. – Juan jest gruby. María es guapa. – Maria jest ładna. |
| ideología/religión – światopogląd/religia Los polacos, normalmente, son católicos. – Polacy zazwyczaj są katolikami. Él es musulmán. – On jest muzułmaninem. Él es muy conservativo/liberal. – On jest bardzo konserwatywny/liberalny. |
Jak widać na przykładach, czasownik SER służy do opisu i nawiązuje do cech w miarę stałych. Oczywiście jeśli się uprzemy to możemy zmienić imię, płeć i religię, ale nie są to rzeczy, które same z siebie raz są takie a raz inne.
Czasownikiem ESTAR umiejscawiamy ludzi i rzeczy w przestrzeni i tu nie rozważamy czy coś się może samo z siebie przenieść czy nie. Oczywiście, że Warszawa jest w Polsce raczej na stałe, ale jest to jej lokalizacja, więc mimo wszystko używamy czasownika ESTAR. Używamy go też w kontekście stanów czyli rzeczy z natury zmiennych. Mogę być teraz spokojna a zaraz zdenerwowana, chora a za chwilę zdrowa itd.
Łatwo zauważyć, że oba czasowniki, ESTAR i HAY, mogą się odnosić do przestrzeni. Robią to jednak w trochę inny sposób. Przyjrzyjmy się znowu tabelce. Dysponujemy tam cały czas jednym zdaniem, które będziemy lekko zmieniać, żeby zobaczyć, w jakich zestawieniach te czasowniki funkcjonują w zdaniu:
| ESTAR | HAY |
| z rodzajnikiem określonym (el/la/los/las) El gato está debajo de la mesa. – (Ten) Kot jest pod stołem. | z rodzanikiem nieokreślonym (un/una/unos/unas) Hay un gato debajo de la mesa. – Jest (jakiś) kot pod stołem. |
| z zaimkami dzierżawczymi (mi/tu/su – moje/twoje/jego) Mi gato está debajo de la mesa. – Mój kot jest pod stołem. | z określeniami typu “dużo” i “mało (mucho/poco) Hay muchos gatos debajo de la mesa. – Jest dużo kotów pod stołem. |
| z imieniem/nazwą (Maria, Burek, Warszawa) Mruczek está debajo de la mesa. – Mruczek jest pod stołem. | z konkretną liczbą Hay dos gatos debajo de la mesa. – Są dwa koty pod stołem. |
Lokalizuje konkretny obiekt. Gdzie jest kot? | Opisuje co jest lub czego nie ma w przestrzeni. Co jest pod stołem? (ang. there is…) |
Łatwo zauważyć, że w zdaniach z czasownikiem ESTAR kot jest zawsze konkretnym stworzeniem. Jest konkretny bo występuje z rodzajnikiem określonym (co można rozumieć jako “ten kot”), z zaimkiem dzierżawczym (a mój kot to przecież konkretny kot) lub posiada imię, więc w oczywisty sposób jest konkretny. Używając tego czasownika umiejscawiamy w przestrzeni określony obiekt, a co za tym idzie, wszystkie zdania z przykładów odpowiadają na pytanie “gdzie jest kot?”.
W zupełnie innych kontekstach używamy czasownika HAY, bo występuje on przy obiektach nieznanych, obcych lub wspomnianych po raz pierwszy. Stąd rodzajnik nieokreślony (co można rozumieć jako “jakiś kot”) lub określenia związane z ilością (kotów jest dużo, mało albo pięć, ale to już nie Mruczek, tylko jakieś tam koty). Dlatego używając tego czasownika nie wykazujemy zainteresowania samym przedmiotem, tylko opisywaniem przestrzeni wokół nas. Użyjemy tego więc, gdy po raz pierwszy wejdziemy do pomieszczenia i będziemy chcieli opowiedzieć, co w nim jest: Hay una mesa. (‘Jest stół.’) Hay dos sillas. (‘Są dwa krzesła.’) Hay muchos libros. (‘Jest dużo książek.’)
Ćwiczenie
Jeśli chcesz sprawdzić jak radzisz sobie z rozróżnieniem między SER, ESTAR i HAY, to spróbuj uzupełnić następujące zdania. Odpowiedzi znajdziesz poniżej. Powodzenia!
En la parada de autobús ……………(1) tres hombres. El primero ……………(2) muy alto y moreno. Habla por teléfono y creo que ……………(3) muy nervioso ahora porque grita mucho. El segundo hombre ……………(4) totalmente diferente: ……………(5) rubio y bajo. A la derecha de su maleta ……………(6) un perro. El perro ……………(7) marrón y probablemente ……………(8) muy aburrido porque el hombre rubio no quiere jugar con él. La tercera persona probablemente ……………(9) futbolista: ……………(10) muy alto y musculoso, su camiseta ……………(11) blanca y ……………(12) un poco sucia, sus pantalones ……………(13) rojos y lleva también unos zapatos deportivos. En la calle ……………(14) muchos coches, la ciudad ……………(15) muy bonita y tranquila pero a veces los turistas ……………(16) un poco ruidosos por la noche. Después de 15 minutos de esperar, los hombres finalmente ……………(17) en su autobús. El perro marrón ……………(18) muy contento porque ya quiere ……………(19) en casa también.
SUPERLATIVO (tryb najwyższy przymiotnika)
Tworząc tryb najwyższy przymiotnika (najlepszy, najwyższy, największy itd.) musimy trzymać się sztywnej konstrukcji, czyli: rodzajnik określony + rzeczownik + más + przymiotnik, np.:
la | montaña | más | alta | (góra najwyższa) |
el | lugar | más | seco | (miejsce najsuchsze) |
los | volcanes | más | activos | (wulkany najbardziej aktywne) |
el | país | más | grande | (kraj największy) |
las | ciudades | más | pobladas | (miasta najbardziej zaludnione) |
Na początku zawsze mamy rodzajnik określony (el/la/los/las), ponieważ może być tylko jedna najwyższa góra i tylko jeden największy kraj. Rodzajnik określony wskazuje tu na to, że jest to jedyny taki obiekt.
W superlativo stosujemy más (tu: ‘najbardziej, najwięcej’) ale możemy też w ten sam sposób użyć menos (tu: ‘najmniej’), np.: las ciudades menos pobladas (‘miasta najmniej zaludnione’).
Mamy tu oczywiście również wyjątki, czyli przymiotniki, które posiadają osobną formę trybu najwyższego):
bueno → mejor (najlepszy)
malo → peor (najgorszy)
pequeño → menor (najmniejszy)
grande → mayor (największy)
Tu konstrukcja wygląda trochę inaczej: rodzanik określony + mejor/peor/menor/mayor + rzeczownik, np: el mejor amigo (‘najlepszy przyjaciel’).
EL MÁS GRANDE CZY EL MAYOR?
Przymiotniki pequeño i grande, możemy stosować zarówno w formie opisowej (np. el hombre más pequeño) jak i tej z osobną formę menor/mayor (np. el menor hombre), ale te zdania co innego będą znaczyć.
Kiedy mówimy o kimś, że jest to el científico más grande to oznacza to, że jest to największy naukowiec, ale dosłownie, czyli rozmiarem. To znaczy, że jak stoi na sali pomiędzy innymi naukowcami, to jest od nich o głowę wyższy.
Jednak mówiąc el mayor cientifico mamy na myśli, że jest to metaforycznie największy naukowiec, czyli najbardziej znaczący, genialny. Einstein może nie był más grande bo mierzył jedynie 1,75m ale zdecydowanie można o nim powiedzieć, że był el mayor.
TRYB WYŻSZY A TRYB NAJWYŻSZY
W jaki sposób różni się tryb wyższy przymiotnika (lepszy, wyższy, mniejszy) od superlativo (najlepszy, najwyższy, najmniejszy)? Spójrzmy na przykłady:
Marian es mi mejor amigo. – Marian jest moim najlepszym przyjacielem (tryb najwyższy)
Marian es mejor que Karolina. – Marian jest lepszy niż Karolina (tryb wyższy)
Granada es la ciudad mas bonita. – Granada jest najładniejszym miastem (tryb najwyższy)
Granada es una ciudad mas bonita que Sevilla. – Granada jest ładniejsza od Sewilli (tryb wyższy)
Dlatego tak ważne jest, żeby pamiętać o rodzajnikach! Rodzajnik określony sprawia, że coś jest jedyne na świecie i jest naj-, podczas gdy rodzajnik nieokreślony lub jego zupełny brak oznacza, że tylko porównujemy ze sobą dwa przedmioty i używamy stopnia wyższego przymiotnika.
Ćwiczenie
Przetłumacz poniższe zdania z języka polskiego na hiszpański. Pamiętaj, że czasem chodzi o tryb wyższy a czasem o tryb najwyższy przymiotnika. Poniżej znajdziesz poprawną wersję wszystkich zdań. Powodzenia!
- Polska jest większa niż Litwa.
- Polska jest największym krajem Europy Środkowej.
- Śniardwy to największe jezioro w Polsce.
- Rysy to najwyższa góra w Polsce.
- Monika jest wyższa od Sylwii.
- Lubię chińskie pierogi ale polskie są lepsze.
- Lubię chińskie pierogi ale polskie są najlepsze.
- Polki są najpiękniejszymi kobietami na świecie.
- Moja żona jest najlepszą kobietą na świecie.
- Wisła jest dłuższą rzeką niż Guadalquivir.
GUSTAR
Czasownik gustar tłumaczymy często jako ‘lubić’ ale dużo łatwiej będzie nam zrozumieć jego odmianę, jeśli będziemy go rozumieć bardziej jako ‘podobać się’. Używając go zawsze musimy najpierw podać informację komu się coś podoba (mnie, tobie, jemu, jej itd.) a dopiero później odmieniamy sam czasownik:
| KOMU? CZEMU? (się podoba) | GUSTAR – lubić/podobać się | |
(a mí) | me te le nos os les | gusta/gustan |
Czemu mamy tu tylko dwie formy czasownika gustar? W większości kontekstów nie potrzebujemy ich więcej, bo zazwyczaj albo nam się podoba jedna rzecz (gusta) albo kilka rzeczy (gustan). Spójrzmy na przykłady:
Me gusta el verano – Lubię/Podoba mi się lato.
Me gustan las películas románticas. – Lubię/Podobają mi się filmy romantyczne.
Mamy więcej czasowników, które działają na tej zasadzie:
encantar – uwielbiać
Me encanta mi perro. – Uwielbiam mojego psa.
Me encantan los perros. – Uwielbiam psy.
interesar – interesować
Me interesa la historia. – Interesuje mnie historia.
Me interesan los libros históricos. – Interesują mnie książki historyczne.
parecer – wydawać się
La historia me parece interesante. – Historia wydaje mi się interesująca.
Los libros históricos me parecen interesantes. – Książki historyczne wydają mi się interesujące.
doler – boleć
Me duele la cabeza.– Boli mnie głowa.
Me duelen las piernas. – Bolą mnie nogi.
Element, który pojawia się jako pierwszy w tabeli (a mí, a tí, a ella etc.) możemy pomijać bez utraty znaczenia, ale może służyć do tego, żeby położyć nacisk na daną wypowiedź, np.:
– Me encantan los perros.
– Y a mí me gustan más los gatos.
– Uwielbiam psy.
– A ja bardziej lubię koty.
Jest to też miejsce, w które możemy wstawić imię osoby, o której mówimy:
A ella le gusta mucho hablar.
A María le gusta mucho hablar.
A ellos les gusta pintar.
A Juan y a Pablo les gusta pintar.
REAKCJE NA CZYJEŚ UPODOBANIA:
W zależności od tego, czy ktoś powiedział coś pozytywnego (np. Me gusta el chocolate) czy negatywnego (np. No me gusta el chocolate) dostępne mamy inne scenariusze reakcji:
Me gusta Mónica. – Podoba mi się Monika. A mí también. – Mnie też.
A mí no. – A mnie nie. No me gusta esta película. – Nie podoba mi się ten film. A mí tampoco. – Mi też nie. A mí sí. – A mnie tak.
Ćwiczenie 1
Sprawdź się! Uzupełnij poniższe zdania za pomocą wyrażenia z czasownikiem “gustar” i jemu podobnymi. Odpowiedzi znajdziesz poniżej. Powodzenia!
1. A mí ………………….. (gustar) las clases de español pero a mi amigo no ………………… (gustar) nada.
2. A mis padres ……………….. (encantar) viajar al pueblo.
3. ¿Por qué no ……………… (gustar/tú) helados?
4. Después del viaje a las montañas a nosotros …………… (doler) las piernas.
5.¿………………….. (gustar, tú) aguacate?
6. A mis gatos ………….. (encantar) comer sardinas.
7. ¿A vosotros…………………. (gustar) vacaciones activas?
8. ¿A tí …………………. (parecer) que Juana es bonita?
9. A Elena …………. (interesar) el teatro.
10. A María …………… (encantar) las fiestas, ¿no?
Ćwiczenie 2
Teraz znajdź prawidłową reakcję na poniższe zdania dotyczące upodobań.
1.
– Me gustan los gatos. → – ………………..
a. A mí sí. b. A mí también. c. A mí tampoco.
2. – No me gusta Juan. → – ………………
a. A mí no. b. A mí también no. c. A mí tampoco.
3. – No me gusta tu amiga. → – ……………….
a. A mí sí. b. A mí también. c. A mí no.
4. – Me encanta el chocolate. → – …………….
a. A mí sí. b. A mí también. c. A mí tampoco.
OBJETO DIRECTO I OBJETO INDIRECTO
Dopełnienie bliższe (objeto directo) i dopełnienie dalsze (objeto indirecto) to dwa rodzaje dopełnienia, które funkcjonują zarówno w języku polskim jak i hiszpańskim i najłatwiej jest je zrozumieć patrząc na polskie przypadki (biernik kogo? co? i celownik komu? czemu?). Ale po kolei. Spójrzmy najpierw na przykłady zdań:
DOPEŁNIENIE BLIŻSZE (OBJETO DIRECTO) – Kogo? Co?
Los gatos comen sardinas crudas. – Koty jedzą (kogo? co?) surowe sardynki.
La abuela peina a su nieta. – Babcia czesze (kogo? co?) swoją wnuczkę.
El chico acaricia a su perro. – Chłopiec głaszcze (kogo? co?) swojego psa.
DOPEŁNIENIE DALSZE (OBJETO INDIRECTO) – Komu? Czemu?
Los padres prohíben a sus hijos salir de casa. – Rodzice zabraniają (komu? czemu?) swoim dzieciom wychodzić z domu.
Este año quiero organizar una fiesta sorpresa para mi amigo. – W tym roku chcę zorganizować przyjęcie niespodziankę (komu? czemu?) mojemu przyjacielowi.
La madre siempre canta a su hija. – Mama zawsze śpiewa (komu? czemu?) swojej córce.
Zaznaczone poprzez pogrubienie elementy mogą zostać w zdaniu zastąpione, po to, żeby uniknąć powtarzania pewnych partii zdania i żeby po prostu skrócić wypowiedź i uczynić ją bardziej zwięzłą. Do tego posłuży nam poniższa tabelka:
| DOPEŁNIENIE BLIŻSZE (OBJETO DIRECTO) Kogo? Co? | DOPEŁNIENIE DALSZE (OBJETO INDIRECTO) Komu? Czemu? |
me – mnie |
|
Przeanalizujmy zatem, w jaki sposób możemy skrócić wcześniej podane zdania przy użyciu naszej tabelki.
DOPEŁNIENIE BLIŻSZE
Los gatos comen sardinas crudas. – Koty jedzą (kogo? co?) surowe sardynki.
Los gatos las comen. – Koty (kogo? co?) je jedzą.
La abuela peina a su nieta. – Babcia czesze (kogo? co?) swoją wnuczkę.
La abuela la peina. – babcia czesze (kogo? co?) ją.
El chico acaricia a su perro. – Chłopiec głaszcze (kogo? co?) swojego psa.
El chico lo acaricia. – Chłopiec (kogo? co?) go głaszcze.
DOPEŁNIENIE DALSZE (OBJETO INDIRECTO) – Komu? Czemu?
Los padres prohíben a sus hijos salir de casa. – Rodzice zabraniają (komu? czemu?) swoim dzieciom wychodzić z domu.
Los padres les prohíben salir de casa. – Rodzice zabraniają (komu? czemu?) im wychodzić z domu.
Este año quiero organizar una fiesta sorpresa para mi amigo. – W tym roku chcę zorganizować przyjęcie niespodziankę (komu? czemu?) mojemu przyjacielowi.
Este año le quiero organizar una fiesta sorpresa. – W tym roku chcę (komu? czemu?) mu zorganizować przyjęcie niespodziankę.
La madre siempre canta a su hija. – Mama zawsze śpiewa (komu? czemu?) swojej córce.
La madre siempre le canta. – Mama zawsze (komu? czemu?) jej śpiewa.
Jak widać, elementy objeto directo oraz objeto indirecto wędrują w zdaniu bezpośrednio przed czasownik.
OBJETO DIRECTO I OBJETO INDIRECTO W JEDNYM ZDANIU
Może się tak zdarzyć, że oba dopełnienia pojawią się w jednym zdaniu, są bowiem czasowniki, które mogą łączyć się zarówno z biernikiem (kogo? co?) jak i z celownikiem (komu? czemu?). Takim czasownikiem będzie na przykład dar (‘dawać’) bo możemy dać (kogo? co?) prezent (komu? czemu?) przyjacielowi. W tej samej grupie będą takie czasowniki jak regalar (‘podarować’), prestar (‘pożyczać’) czy contar (‘opowiadać’) i wiele innych. W takich przypadkach najpierw pojawi się komu? czemu?, a dopiero później kogo? co? czyli najpierw osoba, a później przedmiot:
Mi amiga presta muchos libros a vosotros. – Moja przyjaciółka pożycza (komu? czemu?) wam (kogo? co?) dużo książek.
Mi amiga os los presta. – Moja przyjaciółka (komu? czemu?) wam(kogo? co?) je pożycza.
¿Regalas este collar a mí? – Podarowujesz (kogo? co?) ten naszyjnik (komu? czemu?) mnie?
¿Me lo regalas? – (Komu? Czemu?) Mi (kogo? co?) go podarowujesz?
Problem pojawia się wtedy, gdy krzyżują się w jednym zdaniu (w dowolnej konfiguracji) le/les z lo/la/los/las, ponieważ połączenie le lo, les la brzmią Hiszpanom niefortunnie i w takich przypadkach zastępują element objeto indirecto za pomocą se np.:
Mi amiga presta muchos libros a Juan. – Moja przyjaciółka pożycza (komu? czemu?) Juanowi (kogo? co?) dużo książek.
Mi amiga le se los presta. – Moja przyjaciółka (komu? czemu?) wam (kogo? co? ) je pożycza.
¿Juan regala este collar a Elena? – Juan podarowuje (kogo? co?) ten naszyjnik (komu? czemu?) Elenie?
Juan le se lo regala. – Juan (komu? czemu?) jej (kogo? co?) go podarowuje.
KOLEJNOŚĆ ELEMENTÓW W ZDANIU
We wszystkich powyższych zdaniach kolejność była zawsze jasno określona:
1. objeto indirecto komu? czemu?
2. objeto directo kogo? co?
3. czasownik
Mamy jednak kilka wyjątków od tej reguły:
– tryb rozkazujący
– bezokolicznik w zdaniu
– gerundio
We wszystkich wymienionych przypadkach objeto directo oraz objeto indirecto “sklejają się” z formą czasownika, np.:
– tryb rozkazujący
¡Come las patatas! – Zjedz ziemniaki!
¡Cómelas! – Zjedz je!
¡Da el pastel a tu abuela! – Daj ciasto swojej babci!
¡Dálo a tu abuela! – Daj go swojej babci!
¡Dáselo! – Daj jej go!
– bezokolicznik w zdaniu
Dopuszczalne jest umiejscowienie dopełnienia zarówno w standardowym miejscu, czyli przed odmienionym czasownikiem w zdaniu, albo (opcja częściej spotykana) za bezokolicznikiem, “sklejona” z nim.
¿Quieres comer una pera? – Chcesz zjeść gruszkę?
¿Quieres comerla? – Chcesz zjeść ją?
Debes prestar el coche a tu amigo. – Powinieneś pożyczyć samochód swojemu koledze.
Debes prestarlo a tu amigo. – Powinieneś pożyczyć go swojemu koledze.
Debes prestar selo. – Powinieneś pożyczyć mu go.
– gerundio
Podobnie jak w przypadku zdań z bezokolicznikiem, tu również można umiejscowić dopełnienie przed odmienionym czasownikiem (w tym przypadku będzie to zawsze odmieniona forma czasownika estar) lub za gerundio, złączone z nim.
Estoy comiendo helados. – Jem lody.
Lo estoy comiendo./Estoy comiendolo. – Jem je
Juan siempre está dando los órdenes a sus hermanos. – Juan zawsze wydaje rozkazy swoim braciom.
Juan siempre los está dándo a sus hermanos./Juan siempre está dándolos a sus hermanos. – Juan zawsze je wydaje swoim braciom.
Juan siempre se los está dándo./ Juan siempre está dándoselos. – Juan zawsze wydaje im je.
Dlaczego tak komplikujemy sobie życie? Przecież można by było mówić zawsze pełnymi zdaniami i nie używać nigdy ani me/te/lo… ani me/te/le… Czy spełnia to jakąś funkcję? Ależ oczywiście! W języku bardzo ważne jest, żeby był ekonomiczny. Chcesz powiedzieć jak najwięcej używając jak najmniej wyrazów. Dlatego skracasz lub eliminujesz z wypowiedzi to, co uważasz, że jest oczywiste dla odbiorcy. W dodatku takie “skracanie” pełni istotną funkcję stylistyczną, bo liczne powtórzenia brzmią w tekście bardzo niezgrabnie. Przyjrzyjmy się dwóm tekstom:
María se preocupa mucho por su hijo. Él es un niño muy travieso pero ella ama mucho a su hijo y permite a su hijo hacer todo lo que quiere. A veces ella intenta gritar a su hijo pero finalmente siempre resigna. Un día fue con él a comprar un juguete para él en su tienda favorita. Él vi un carrito rojo y quería mucho comprar el carrito rojo. Pero ella no tenía suficiente dinero para el juguete tan caro y dijo esto a su hijo. Él empezó a llorar en la tienda y ella no podía calmar a él. Finalmente, se rindió y compró el carrito rojo a su hijo. Ese día María comprendió que no sabe ser una madre consecuente y su hijo puede forzar a ella a hacer todo.
Zobaczmy ja ten teskt brzmi po polsku:
María bardzo martwi się o swojego syna. Jest on bardzo psotnym dzieckiem ale ona bardzo kocha swojego syna i pozwala swojemu synowi na wszystko czego on chce. Czasem ona próbuje krzyknąć na swojego syna ale w końcu zawsze rezygnuje. Pewnego dnia poszła z nim do jego ulubionego sklepu, żeby kupić dla niego zabawkę. On zobaczył czerwony samochodzik i bardzo chciał kupić czerwony samochodzik. Ale ona nie miała wystarczająco dużo pieniędzy, aby kupić tak drogą zabawkę i powiedziała to swojemu synowi. On zaczął płakać w sklepie i ona nie mogła go uspokoić. W końcu się poddała i kupiła czerwony samochodzik swojemu synowi. Tego dnia María zrozumiała, że nie potrafi być konsekwentną matką i jej syn może wymusić na niej wszystko.
W powyższym tekście pewnie nie tylko zachowanie syna Marii Cię niepokoi, prawda? Tekst brzmi bardzo niezgrabnie i w wielu przypadkach aż się prosi, żeby wprowadzić objeto directo lub objeto indirecto, żeby wyrzucić powtarzające się elementy, które są przecież oczywiste i nie muszą się pojawiać co chwilę.
Ćwiczenie
Sprawdź się! Spróbuj poprawić tekst na temat nieszczęsnej Marii, w taki sposób, żeby stał się bardziej estetyczny, przez zastosowanie poznanego już objeto directo oraz objeto indirecto. Sprawdź poniżej, czy Twoja propozycja jest zbieżna z rozwiązaniem poniżej.
PRETÉRITO PERFECTO
Pretérito perfecto to czas przeszły złożony. Składa się on z dwóch elementów: odmieniającego się przez osoby czasownika posiłkowego haber oraz tzw. participio czyli imiesłowu czasu przeszłego. Spójrzmy więc najpierw na formy:
| HABER | PARTICIPIO |
yo | he | -ar → -ado -er → -ido -ir → -ido |
W participio czasownik trabajar (‘pracować’) będzie miał zatem formę trabajado, comer (‘jeść’) – comido, a vivir (‘żyć, mieszkać’) – vivido.
Nie obędzie się niestety bez kilku wyjątków, jeśli chodzi o formę participio:
abrir (‘otwierać’) → abierto
cubrir (‘zakrywać’) → cubierto
decir (‘powiedzieć’) → dicho
escribir (‘pisać’) → escrito
hacer (‘robić’) → hecho
imprimir (‘drukować’) → impreso
morir (‘umierać’) → muerto
poner (‘kłaść’) → puesto
resolver (‘rozwiązywać’) → resuelto
romper (‘łamać’) → roto
ver (‘widzieć, oglądać’) → visto
volver (‘wracać’) → vuelto
Spójrzmy na kilka przykładów zdań:
Hoy María y yo hemos comido solo un bocadillo. – Dziś María i ja zjadłyśmy tylko jedną kanapkę.
Nunca he estado en Argentina. – Nigdy nie byłam w Argentynie.
¿Has ido alguna vez en helicóptero? – Leciałeś kiedyś helikopterem?
KONTEKSTY UŻYCIA
Czasu pretérito perfecto używamy aby:
1. mówić o czynnościach, które wydarzyły się w przeszłości, ale mają wpływ na teraźniejszość, np.:
Hoy no he comido nada y por eso ahora tengo mucho hambre.
(Dziś jeszcze nic nie jadłem/am i dlatego jestem teraz bardzo głodny/a.)
2. wskazywać na czynności, które wydarzyły się w okresie czasu, który jest bliski momentowi mówienia (występują z takimi określeniami czasu jak hoy (‘dziś’), esta semana (‘w tym tygodniu’), este mes (‘w tym miesiącu’), este año (‘w tym roku’) itd.):
Esta semana he hablado con Juan y él me ha dicho algo muy interesante.
(W tym tygodniu rozmawiałem z Juanem i powiedział mi coś bardzo interesującego.)
3. mówić o ogólnym doświadczeniu życiowym z takimi określeniami jak todavía no (‘jeszcze nie’), ya (‘już’), nunca/ninguna vez (‘nigdy/ani razu’), alguna vez (‘pewnego razu’), una vez (‘raz’), dos veces (‘dwa razy’) itd.
No he viajado nunca a México. ¿Y tú? Has estado alguna vez en América Latina?
(Nie podróżowałem nigdy do Meksyku. A ty? Byłeś kiedyś w Ameryce łacińskiej?)
Ćwiczenie
Zobaczmy jak sobie radzisz z czasem pretérito perfecto! Poniższe zdania, napisane w czasie teraźniejszym presente de indicativo, przekształć w zdania opowiedziane w czasie przeszłym. Odpowiedzi znajdziesz poniżej. Powodzenia!
1. Normalmente me levanto a las 8:30. → Hoy ………………… a las 8:30.
2. Mis amigos siempre llegan tarde a las clases. → Esta mañana mis amigos ………………… a las clases.
3. Todos los días mi novio me llama por la noche y hablamos 2 o 3 horas. → Esta noche mi novio me ………………… y ………………… 2 o 3 horas.
4. Vosotros visitáis a vuestra abuela cada domingo. → Este domingo ………………… a vuestra abuela.
5. En verano viajamos por toda Europa. → Este verano …………………por toda Europa.
6. Nunca haces los deberes. → Todavía no ………………… los deberes.
7. Ultimamente tengo mucho trabajo. → Ultimamente ………………… mucho trabajo.
8. ¿Tú y Juan veis muchas películas extranjeras? → Esta semana tú y Juan ………………… alguna película extranjera?
9. Mi perro come demasiado mucho. → Hoy mi perro ………………… demasiado mucho.
10. Yo y mis padres organizamos una fiesta para mis abuelos. → Este año yo y mis padres ………………… una fiesta para mis abuelos.