5 niezwykłych kobiet

Dzień Kobiet to dobra okazja, żeby zwrócić uwagę na sylwetki silnych i świadomych swojej wartości kobiet świata hispanojęzycznego, które od lat odważnie walczą o swoje prawa pomimo często niesprzyjających warunków politycznych i społecznych. Zmiana na lepsze, w jakiejkolwiek dziedzinie życia, wymaga niezłomnej walki i charyzmatycznych postaci wojowników i wojowniczek, a opisane tu kobiety to jedne z wielu niezwykle inspirujących bohaterek Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej.

Niezłomna z Caracas

Urodzona w Caracas w 1799 roku Luisa Cáceres Díaz jako 15-letnia dziewczyna na własnej skórze odczuła skutki wojny narodowo-wyzwoleńczej. W trakcie walk Wenezueli o niepodległość od Hiszpanii, broniący hiszpańskiej monarchii rojaliści zabili jej ojca i brata. Luisa wraz z matką i młodszym bratem zmuszona została do ucieczki z rodzinnego domu.

Znalazła tymczasowy azyl na wyspie Margarita, gdzie wyszła za mąż za ponad 20 lat od niej starszego wojskowego Juana Bautista Arismendi. Rodzinny spokój nie potrwał jednak długo. Rojalistom udało się schwytać pułkownika Arismendi, temu jednak udało się uciec z niewoli i ukryć w górach. Luisa została wzięta jako zakładniczka. Była wówczas w zaawansowanej ciąży. Przetrzymywana w ciemnościach, głodzona i maltretowana w więziennej celi urodziła dziecko, które tuż po porodzie zmarło. Pomimo trwających wiele miesięcy tortur nie wyrzekła się republikańskich poglądów.

Po roku odzyskała wolność i do śmierci w 1866 roku mieszkała w Caracas. Była pierwszą kobietą, którą pochowano w Panteonie Narodowym w stolicy kraju. W mieście La Asunción, gdzie wzięła ślub z Juanem Arismendi, stoi dziś pomnik jej pamięci, a uniwersytet w Caracas został nazwany jej imieniem. W 2008 roku do obiegu wprowadzone zostały banknoty o nominale 20 boliwarów z jej wizerunkiem.

Bohaterka narodowa z Caracas była znana z niezwykłej urody i inteligencji. Nic dziwnego, że oczarowała o wiele od siebie starszego generała Arismendi.
Źródło ilustracji: wikipedia.org.

W mieście La Asunción, gdzie Luisa Cáceres Díaz wzięła ślub z Juanem Arismendi, stoi dziś pomnik jej pamięci, a uniwersytet w Caracas został nazwany jej imieniem.
Źródło fotografii: wikidata.org.

Hiszpańska Mulan

Znana dziś jako ekspertka od prawa, myślicielka i dziennikarka, Concepción Arenal Ponte (1820-1893), musiała utorować sobie drogę do wiedzy stosując nietypowe metody. W czasach, gdy kobiety miały pełnić rolę matek i żon, ona za wszelką cenę chciała studiować prawo i postanowiła to marzenie spełnić. Obcięła włosy, ubrała surdut, pelerynę i kapelusz i tak, przebrana za chłopca, zaczęła uczęszczać na upragnione zajęcia.

Gdy oszustwo wyszło na jaw, rektor Uniwersytetu Madryckiego postanowił zainterweniować. Concepción była uparta i domagała się możliwości podejścia do egzaminu. Po uzyskaniu z niego pozytywnego wyniku, dostała pozwolenie na kontynuowanie uczestnictwa w zajęciach, ale obowiązywały ją ścisłe reguły zachowania. Nie mogła przychodzić na zajęcia sama – musiała być przyprowadzana na uniwersytet przez członka rodziny. Specjalnie wyznaczona do tego osoba wskazywała jej miejsce w sali, odległe od jej kolegów z roku, w którym mogła spokojnie wysłuchać wykładu, a po zakończeniu zajęć była przez nią odbierana i prowadzona na kolejne zajęcia.

Po ukończeniu nauki (1842-1845), również przebrana za mężczyznę, uczestniczyła w licznych spotkaniach politycznych i literackich, i współpracowała z liberalnym czasopismem La Iberia. Uważana jest dzisiaj za prekursorkę hiszpańskiego feminizmu.

Concepción Arenal Ponte angażowała się w działalność charytatywną i prospołeczną. Owocem jej doświadczeń stałą się praca z 1861 roku zatytułowana La beneficencia, la filantropía y la caridad (dosłownie: Dobroczynność, filantropia i miłosierdzie) (1861), którą zdecydowała się zgłosić do konkursu zorganizowanego przez Akademię Nauk Etycznych i Politycznych (hiszp. Academia de Ciencias Morales y Políticas). Wiedząc, że jej praca zostanie natychmiast odrzucona, jeśli podpisze się pod nią jako kobieta, postanowiła podpisać ją imieniem swojego 10-letnego syna, Fernando. Po długotrwałym konflikcie z władzami uczelni zdecydowano się przyznać jej nagrodę za pracę, co uczyniło ją pierwszą kobietą nagrodzoną przez wspomnianą Akademię. Źródło fotografii: es.wikipedia.org.

Pierwsza Chilijka w przestworzach

Gdy kilkuletnia Margot Duhalde (1920-2018), córka chilijskiego rolnika, przechadzała się po polach uprawnych swojego ojca, stało się coś, co na zawsze zmieniło jej życie. Zobaczyła tam rozbitą awionetkę, która spadła na ziemię z powodu awarii. Ten fakt sprawił, że mała Margot zafascynowała się lotnictwem.

Żeby osiągnąć swoje marzenie zostania lotnikiem postanowiła wyjechać do Kanady. Tam skłamała na temat swojego wieku, żeby móc uczestniczyć w kursie pilotażu lotniczego. Gdy wybuchła II wojna światowa, Margot zgłosiła się na ochotniczkę do grupy francusko-chilijskiej, jednak francuskie siły zbrojne nie przyjęły jej ze względu na płeć. Pomimo braku znajomości języka angielskiego zgłosiła się do brytyjskiej Royal Air Force, o której wiedziała, że przyjmuje w swoje szeregi kobiety. Do końca wojny wykonała ponad 1300 lotów w ok. 900 samolotach, w tym w samolotach transportowych, jedno- i dwupłatowcach, myśliwcach i bombowcach.

Po wojnie stała się pierwszą kobietą-pilot pracującą dla francuskich sił powietrznych. Została też pierwszą w Chile kobietą na stanowisku kontrolera ruchu lotniczego i została mianowana pułkownikiem chilijskich sił powietrznych.

W 1946 roku Margot Duhalde została damą orderu Legii Honorowej, a w 2007 dowódcą Narodowego Zakonu Legii Honorowej. Francuzi odznaczyli ją Medalem Pamiątkowym Ochotników Wolnej Francji i krzyżem wojennym Croix de guerre 1939-1945. Źródło fotografii: diarioelheraldo.cl.

Señora presidente

Violetta Barrios Torres (ur. 1929) była córką rolnika z Nikaragui. W wieku 21 lat zrezygnowała z nauki w college’u, wyszła za mąż, po czym urodziła czwórkę dzieci. Jej mężem był Pedro Joaquin Chamorro, wydawca lewicowego dziennika La Prensa, który krytykował działalność ówczesnego dyktatora, Anastasio Somozy. Za swoje poglądy został zamordowany na zlecenie. Wówczas jego żona przejęła kierownictwo w La Prensa i na łamach dziennika odważnie wypowiadała się na temat zabójstwa męża.

Bezkompromisowe występowanie przeciwko dyktaturze i ukierunkowywanie kraju na system demokratyczny sprawiły, że Narodowa Unia Opozycyjna wybrała ją w 1990 roku na swoją reprezentantkę w wyborach prezydenckich. Violeta Barrios Torres stała się pierwszą kobietą prezydent na kontynencie południowoamerykańskim. Uważa się, że zakończyła trwającą 10 lat wojnę domową między zwolennikami dyktatora Somozy a lewicowym ruchem rewolucyjnym. Zliberalizowała gospodarkę, zlikwidowała obowiązek służby wojskowej i zmniejszyła uzbrojenie kraju a jej rządy sprawiły, że USA umorzyły sankcje gospodarcze nałożone na Nikaraguę podczas trwania dyktatury Somozy. Do dziś jest członkiem Rady Kobiet-Światowych Przywódców.

Inne kobiety, które poszły w jej ślady to Mireya Elisa Moscoso Rodríguez, prezydent Panamy w latach 1999-2004, oraz Michelle Bachelet, prezydent Chile w dwóch kadencjach (2006-2010, 2014-2018) i jednocześnie pierwsza kobieta w Ameryce Łacińskiej, która została ministrem obrony narodowej

Violetta Barrios de Chamorro - prezydent Nicaragui w latach 1990-1997. Nie uważała się nigdy za polityka. Postawiła sobie za cel zintegrowanie narodu i wprowadzenie go w zdrową demokrację. Po zakończeniu prezydentury nie starała się o reelekcję i wycofała się z polityki.
Źródło fotografii: councilwomenworldleaders.org.

Mireya Moscoso - prezydent Panamy w latach 1999-2004. Podczas trwających 5 lat rządów poczyniła inwestycje o łącznej wartości 5 miliardów dolarów, przy czym zdecydowana większość z nich dotyczyła programów społecznych, które miały na celu poprawę jakości życia obywateli kraju.
Źródło fotografii: globalwomenshistory.com.

Michelle Bachelet - prezydent Chile w latach 2006-2010 oraz 2014-2018, po czym została powołana na stanowisko Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka. Podczas swojej prezydentury poświęcała szczególną uwagę walce o sprawiedliwość społeczną i prawa kobiet.
Źródło fotografii: en.wikipedia.org.

Indiańska wojowniczka

Kolejną inspirującą bohaterką walczącą o prawa kobiet była przedstawicielka mniejszości indiańskiej w Meksyku, znana jako Comandanta Ramona. Urodzona w 1959 roku komendant wojskowa była jedną z najważniejszych postaci Ruchu Kobiet. Walczyła o prawa indiańskich kobiet do dostępu do opieki zdrowotnej, edukacji i równej płacy.

Dokładnie 8 marca 1993 roku, w Dzień Kobiet, wspólnoty indiańskie zaaprobowały zaproponowane przez nią Prawa Rewolucyjne Kobiet (hiszp. Ley Revolucionaria de Mujeres) składające się z dziesięciu podpunktów, wśród których znajduje się prawo do pracy i sprawiedliwego wynagrodzenia, samodzielnego wybierania partnera i decydowania o ilości dzieci, ochrony przed przemocą fizyczną i psychiczną oraz uczestniczenia w życiu publicznym

Comandante Ramona i jej zwolenniczki w trakcie występów publicznych miały zakryte twarze. Miało być to symbolem ich trwającej dziesięciolecia niewidzialności w oczach meksykańskich władz. Jako kobieta i przedstawicielka mniejszości indiańskiej walczyła z męską przemocą zarówno fizyczną jak i psychiczną (tzw. machismo), nierównościami płacowymi i wykluczeniem kobiet z życia publicznego. Źródło fotografii: es.wikipedia.org.

Źródła:

1. El top 10 Diez de las Mujeres que Marcaron la Historia en Venezuela, 2018 [na:] steemit.com (dostęp: 06.03.2021).
2. Valcárcel A., Feminismo en un mundo global, Cátedra, 2013.
3. Concepción Arenal Ponte [na:] dbe.rah.es (dostęp: 05.03.2021).
4. Ley Revolucionaria de Mujeres [na:] enlacezapatista.ezln.org.mx (dostęp: 05.03.2021).
5. Violeta Barrios de Chamorro [na:] councilwomenworldleaders.org (dostęp: 06.03.2021).
6. La historia de lucha de Margot Duhalde, la primera piloto de guerra de Chile que falleció a los 97 años, 2018 [na:] fmdos.cl (dostęp: 06.03.2021).
7. Muere Margot Duhalde, la primera aviadora chilena, 2018 [na:] diarioelheraldo.cl (dostęp: 06.03.2021).
9. Brooks J., Dismantling Neoliberal Education: A Lesson from the Zapatistas, 2017 [na:] medium.com (dostęp: 06.03.2021).
10. Pozo del M., Si ocultamos nuestro rostro es porque somos invisibles para el gobierno, 2019 [na:] milenio.com (dostęp: 06.03.2021).

Źródło fotografii ilustrującej artykuł: https://medium.com/communityworksjournal/dismantling-neoliberal-education-a-lesson-from-the-zapatistas-2fa8f44961c9

Zamaskowane zwolenniczki Comandante Ramony domagały się, zgodnie z Rewolucyjnym Prawem Kobiet, do uczestnictwa w walce rewolucyjnej, wolnego wyboru partnera, do troski o ich wyżywienie i zdrowie, prawa do pracy i uczciwej płacy, dostępu do edukacji, zajmowania stanowisk zgodnych z ich kompetencjami, równych praw i obowiązków i szacunku.
Źródło fotografii: lasbrujasahoravuelven.home.blog.