Kiedy naszym zdaniem ktoś „nie ma dwóch palców czoła” (hiszp. no tener dos dedos de frente), to nasze zdanie na temat jego lub jej inteligencji jest, delikatnie mówiąc, nienajlepsze. Do VII wieku p.n.e w Grecji stworzono system jednostek miar odnoszących się do przeciętnych długości różnych części ciała. Taką też jednostką miary jest i palec, którego standardowa szerokość to nieco mniej niż 2 centymetry. Dlaczego jednak czoło wysokie na mniej niż dwa palce miałoby świadczyć o braku inteligencji?
Starożytni cenili sobie osoby o wysokich czołach ponieważ uważali je za bardziej inteligentne od innych. Ponadto czoła mężczyzn starszych i doświadczonych zazwyczaj wydają się wyższe ze względu na postępującą łysinę. Na początku XIX wieku pojawiła się nawet bazująca na tym fakcie teoria zwana frenologią (od greckiego phren ‘rozum’). Ukuł ją austriacki neurolog i psycholog, Franz Joseph Gall (1758–1828), który uważał, że z budowy czaszki można wywnioskować jakie talenty lub ułomności posiada jej właściciel.
Podstawą tej teorii jest przekonanie, że poszczególne fragmenty kory mózgu przyjmują mniejsze lub większe rozmiary, w zależności od tego, jak bardzo rozwinięte są u człowieka różne umiejętności i zdolności, za które są odpowiedzialne. Kształtując się tak mózg miał uwypuklać również czaszkę w tych miejscach, dzięki czemu dokładne oględziny głowy pacjenta miały pozwolić lekarzowi na przewidywanie jego cech psychicznych. Gall twierdził, że wysokie czoło świadczy o inteligencji, bazując przede wszystkim na tym, że większość znanych nam zwierząt ma czoła raczej niskie. Ponadto uważał, że osoby o dobrej pamięci mają zazwyczaj bardziej od innych wyłupiaste oczy, ponieważ jego zdaniem ośrodek mózgu odpowiedzialny za pamięć znajdował się w przedniej części kory mózgowej powyżej oczu. Teoria ta została odrzucona przez naukę, choć niewątpliwie dała początek dzisiejszej wiedzy, że każdy ośrodek mózgu pełni w nim odrębną funkcję.
Źródło:
1. Ciężkowska-Marciniak W., O greckich i rzymskich miarach i wagach [w:] „Meander”, 1956, nr 11, s. 40-56.
2. Hohol M., Frenologia, czyli mózg kawałek po kawałku [na:] wielkiepytania.pl (dostęp: 15.02.2022).