Miecz Damoklesa (hiszp. espada de Damocles) to stałe zagrożenie, które wisi nad głową i nie daje spokoju.
Ta obrazowa metafora wywodzi się ze starogreckiej anegdoty znanej już w trzecim wieku przed Chrystusem. Po raz pierwszy pojawiła się ona w Dziejach autorstwa sycylijskiego historyka, Timajosa z Tauromenion. Opowiada ona o Damoklesie, dworzaninie służącym u Dionizjosa I, tyrana Syrakuz z IV wieku p.n.e.
Damokles głośno wyrażał swoją zazdrość i pochlebstwa wobec władcy, którego uważał za szczęściarza, ze względu na władzę, którą posiadał i przywileje, którymi się cieszył. Dionizjos postanowił dać dworzaninowi lekcję i pozwolił mu na jeden dzień przebrać się w jego szaty i zasiąść na jego tronie. Tego dnia odbył się wytworny bankiet, na którym Damokles istotnie był obsługiwany jak król i cieszył się zaszczytami i przepychem. Po jakimś czasie zorientował się jednak, że tuż nad jego głową znajduje się miecz skierowany ostrzem w jego stronę, który wisiał jedynie na pojedynczym końskim włosie. Bardzo szybko Damoklesowi zbrzydły zarówno wyszukane potrawy jak i piękne kobiety walczące o jego uwagę i zaczął błagać Dionizjosa o pozwolenie na opuszczenie tronu. Małostkowe przyjemności okazały się nie być dla niego warte poczucia stałego zagrożenia wiszącego tuż nad głową.
Mimo że legenda ta jest dość stara i istniała co najmniej dwa wieki przed narodzinami Cycerona, to właśnie ten polityk i filozof najbardziej tą historię rozsławił. Bliski mu był pogląd stoików na kwestie etyki i cnoty i uważał opowieść o Damoklesie za idealny przykład stoickiej filozofii. Miała ona jego zdaniem ukazywać drugie oblicze luksusu i blichtru.
Źródło:
Sánchez E., La leyenda de la espada de Damocles, 2021 [na:] lamenteesmaravillosa.com (dostęp: 30.11.2022).