Kiedy myślimy o Andaluzji, wspaniałej południowej części Hiszpanii, często przychodzi nam na myśl gorące słońce, flamenco, czy wyjątkowa kuchnia. Jednak 28 lutego, kiedy mieszkańcy tego regionu świętują Día de Andalucía (pol. Dzień Andaluzji), warto przypomnieć sobie o fascynującej historii, która ukształtowała to miejsce. Najważniejszym elementem tej historii jest Al-Andalus (z arabskiego الأندلس), czyli muzułmańska Hiszpania, która przez wieki miała ogromny wpływ na kulturę, architekturę i rozwój nauki nie tylko na Półwyspie Iberyjskim, ale także w całej Europie.
Co to w ogóle jest Al-Andalus?
Al-Andalus to nic innego jak arabska nazwa dobrze znanego nam Półwyspu Iberyjskiego, którą nadali mu jego muzułmańcy zdobywcy. To właśnie stąd wywodzi się współczesna nazwa jednej z najpiękniejszych i najludniejszych wspólnot autonomicznych Hiszpanii: Andaluzja.
Źródło grafiki: memorients.com.
Początki Al-Andalus
W 711 roku n.e., wojska muzułmańskie pod dowództwem Tariqa ibn Ziyada, po zakończonym podboju Afryki Północnej, przekroczyły Cieśninę Gibraltarską i szybko zaczęły podbijać terytoria należące do ówczesnego Królestwa Wizygotów. W ciągu kilku lat niemal cały Półwysep Iberyjski znalazł się pod kontrolą muzułmanów, a nowo zdobyte ziemie zostały nazwane Al-Andalus. Centrum tego nowego państwa stała się Kordoba, która szybko przekształciła się w jedno z najważniejszych miast w świecie islamu.
Złoty wiek Al-Andalus
Pod panowaniem Umajjadów, Al-Andalus przeżywało swój złoty wiek. Kordoba była nie tylko centrum religijnym, ale także intelektualnym i kulturalnym. To tutaj powstały jedne z największych bibliotek średniowiecza, a naukowcy, filozofowie i lekarze z całego świata przybywali do Kordoby, by dzielić się wiedzą i odkryciami. Architektura Al-Andalus, z jej charakterystycznymi łukami, zdobieniami i ogrodami, do dziś zachwyca odwiedzających, a przykłady takie jak Mezquita w Kordobie czy Alhambra w Granadzie są dowodem na wielkość tamtej epoki. Co ciekawe, to właśnie Al-Andalus wyznaczało ówczesne mody! Ludzie podpatrywali tu w co się ubierać czy jaką dietę stosować.
Konflikty i upadek
Mimo wydawać by się mogło panującej sielanki – w końcu to właśnie tu współistniały ze sobą różne religie i kultury – Al-Andalus nie był wolny od konfliktów. Przez wieki muzułmanie musieli bronić swoich ziem przed chrześcijańskimi królestwami z północy, które dążyły do odbicia Półwyspu Iberyjskiego. Proces ten, znany jako rekonkwista, trwał ponad 700 lat. W końcu, w 1492 roku, ostatnia muzułmańska twierdza, Granada, została zdobyta przez katolickich monarchów Ferdynanda II Aragońskiego i Izabelę I Kastylijską, co zakończyło erę Al-Andalus.
Co nam zostało po Al-Andalus?
Choć Al-Andalus przestało istnieć jako państwo, jego dziedzictwo przetrwało i nadal jest obecne w Andaluzji. Wpływy muzułmańskie są widoczne nie tylko w architekturze, ale także w języku, kuchni, muzyce i zwyczajach regionu. Słowa takie jak almohada (pol. poduszka), alfombra (pol. dywan), albahaca (pol. bazylia), algodón (pol. bawełna), barrio (pol. dzielnica) czy aldea (pol. wioska) to nic innego jak żywy dowód na istnienie w języku hiszpańskim tzw. arabismos.
Dla chcących wiedzieć więcej
Dla tych, którzy chcą zagłębić się jeszcze bardziej w fascynującą historię i kulturę Al-Andalus, szczególnie polecamy dwie niezwykłe książki: „Lajla znaczy noc” Aleksandry Lipczak oraz „Królestwo wiary. Nowa Historia Muzułmańskiej Hiszpanii” Briana A. Catlosa. Pierwsza z nich to barwna opowieść o współczesnej Andaluzji, gdzie ślady dawnych dziejów przeplatają się z nowoczesnością, ukazując unikalny charakter tego regionu. Druga to z kolei napisana w bardziej naukowy, ale wciąż wciągający sposób książka o historii średniowiecznej Hiszpanii, która z detalami opisuje okres muzułmańskiego panowania na Półwyspie Iberyjskim. Obie książki stanowią świetne uzupełnienie wiedzy i pozwalają przenieść się w świat pełen tajemnic i fascynujących historii.
Autorka artykułu: Paulina Eryka Masa
Źródła:
1. Obraz ilustrujący artykuł: Cywilizacja kalifatu Kordoby w czasach d’Abd al-Rahmana III autorstwa Dionísa Baixerasa (1885).
2. Catlos B.A., Królestwo wiary. Nowa historia muzułmańskiej Hiszpanii, 2019, Dom Wydawniczy Rebis.
3. Lipczak A., Lajka znaczy noc, 2020, Wydawnictwo Karakter.
4. Los arabismos czyli słowa pochodzenia arabskiego w języku hiszpańskim [na:] al-andalus.pl (dostęp: 27.08.2024).
5. Janowska K., Al-Andalus. Kilka słów o historii [na:] lente-magazyn.com (dostęp: 27.08.2024).