Nie szata zdobi człowieka i nie habit czyni mnichem (hiszp. el hábito no hace al monje). Wyrażenie to przestrzega przed ocenianiem ludzi po wyglądzie, bo można się w ten sposób bardzo pomylić. Tak jak łachmany mogą przysłonić wspaniałą osobowość, tak i drogocenne ozdoby lub szata osoby wykształconej czy duchownej może odwrócić uwagę od faktycznych niedostatków charakteru i oczywistych jego wad.
Wyrażenie znaleźć można już w Filozofii powszechnej (hiszp. Filosofía vulgar) z 1568 roku autorstwa hiszpańskiego humanisty i badacza przysłów Juana de Mal Lara.
Po łacinie mamy sformułowanie o identycznym przekazie: barba non facit philosophum czyli dosłownie „nie broda czyni filozofa”. W starożytnej Grecji brodę mieli mężczyźni starsi, a zatem doświadczeni, męscy i silni. Z brodą przedstawia się zarówno najważniejszych greckich bogów z Zeusem na czele, jak i czołowych starożytnych myślicieli. Z kolei Apollo czy Hermes mają gładkie twarze, co oznacza, że są młodzieńcami, bawidamkami, niewiele wiedzącymi o życiu. W Sparcie golono brodę osobie, którą chciano ukarać za tchórzostwo. Przycinanie brody mogło też być oznaką żałoby. Słynny macedoński Aleksander Wielki miał podobno zakończyć tą modę wśród wojowników, każąc im się golić. Uważał on, że na polu walki broda jest bardzo niepraktyczna, bo wróg może za nią złapać i łatwiej go pokonać. Brody stały się więc przywilejem filozofów, którzy pałali się nauką a nie wojaczką. Pierwszym myślicielem, który wyłamał się z grona swoich brodatych kolegów miał być Arystoteles, i to on miał dać początek powyższemu przysłowiu.
Mówi się również w Hiszpanii, że “pozory mylą” (hiszp. las apariencias engañan) oraz, że “nawet jeśli małpa ubierze się w jedwabie, małpą zostanie” (hiszp. aunque la mona se vista de seda, mona se queda). Ku przestrodze mówi się również „nie oceniaj książki po okładce” (hiszp. no juzgues un libro por la portada).
Źródło:
1. Seoane Fuente A., El hábito no hace al monje, 2017 [na:] ui1.es (dostęp: 17.05.2022).
2. Choma R., Broda nie czyni filozofem, 2015 [na:] antycznahellada.com (dostęp: 17.05.2022).