Mówi się, że “dla jej niedoli mrówce wyrastają skrzydła” (hiszp. por su mal le nacieron alas a la hormiga) lub też “kiedy mrówka wyhoduje sobie skrzydła, to chce się zgubić” (hiszp. cuando la hormiga cría alas perderse quiere).
Mrówki budują mrowiska w formie kopca lub zakładają gniazda pod ziemią. Tam mrówka jest bezpieczna bo system krętych korytarzy i dziesiątek komór jest niemożliwy do spenetrowania przez drapieżnika, szczególne, że ten byłby od razu zaatakowany toksynami z gruczołów jadowych tysięcy mrówek broniących swojego domu. Jednak niekiedy mrówki opuszczają swój bezpieczny dom i wybierają się w nieznane.
Są to płodne samice, którym wyrastają skrzydła, aby mogły opuścić gniazdo i uczestniczyć w locie godowym, po czym już zapłodnione zrzucają skrzydła, składają w bezpiecznym miejscu kilka jaj i zakładają nową kolonię. Jednak nie wszystkim kandydatkom na królową udaje się założyć własne królestwo. Wiele z nich po opuszczeniu gniazda jest zjadanych przez ptaki lub inne drapieżniki.
Również samce posiadają skrzydła ale nawet jeśli nie zostaną zjedzone, to ich żywot i tak jest krótki – giną od razu po zakończeniu okresu godowego.[i] W obu przypadkach więc wyhodowanie skrzydeł może być dla owada przyczyną jego zgonu. Wyrażenie odnosi się szczególnie do osób, których gubią ich wielkie ambicje lub które nadużywają swoich wpływów i władzy, co jest finalnie powodem ich zguby. Coś, co teoretycznie powinno dawać mrówce wolność i nieograniczone możliwości, w rzeczywistości może zakończyć jej życie, co metaforycznie odnosić się może do losów wielkich karier i wygórowanych aspiracji.
Idiom ten nie musi być jednak jedynie ostrzeżeniem, może też oznaczać, że podobnie jak królowa opuszcza swoje gniazdo aby założyć nową kolonię, tak dzieci opuszczają rodzinny dom aby „się zgubić” czyli zacząć niezależne życie i nigdy już nie wrócić pod rodzinny dach, ale dzięki temu mogą się rozwijać, wzrastać i „wyhodować sobie skrzydła”[ii].
Źródła:
[i] Chudzicka E. (i in.), Leksykon zwierząt od A do Ż, Wyd III, Wydawnictwo Muza, Warszawa 1992, s. 251.
[ii] Solarte Mejía L., Dichos y Refranes, Nr 30, Editora Dosmil, Bogota 1979, s. 23.