Alejandra Pizarnik – poetka wyklęta

Alejandra Pizarnik to jedno z najważniejszych nazwisk literatury latynoamerykańskiej XX wieku. Argentyńska poetka i pisarka, urodzona 29 kwietnia 1936 roku w Avellanedzie, pozostawiła po sobie dzieła pełne emocji, introspekcji i głębokiej refleksji nad sensem istnienia. Choć jej życie było krótkie – zmarła w wieku zaledwie 36 lat – jej poezja i proza są wciąż aktualne, poruszając kolejne pokolenia czytelników. 

Burzliwe życie

Alejandra przyszła na świat w rodzinie żydowskich imigrantów z Europy Wschodniej, co już od początku kształtowało jej poczucie tożsamości i inności. W młodości zmagała się z problemami zdrowotnymi i emocjonalnymi, co wyraźnie odbiło się na jej twórczości. Studiowała filozofię, literaturę i malarstwo, ale to właśnie poezja stała się jej największą pasją. W latach 60. wyjechała do Paryża, gdzie związała się z intelektualnym środowiskiem francuskiej bohemy. Spotkała tam takie osobistości jak Octavio Paz czy André Pieyre de Mandiargues, którzy byli dla niej niewątpliwą inspiracją oraz mieli ogromny wpływ na jej poezję. Pizarnik była mistrzynią krótkiej formy. Jej wiersze, choć często skromne objętościowo, są niczym eksplozje emocji i myśli. W centrum jej poezji stoi zawsze jednostka – samotna, zagubiona, szukająca sensu w świecie pełnym chaosu. Tematy takie jak śmierć, melancholia, cisza, niemożność komunikacji czy odkrywanie własnej tożsamości przewijają się przez wszystkie jej dzieła od wierszy po pamiętniki, które pisała przez całe życie.

Jednym z najważniejszych dzieł Pizarnik jest „Árbol de Diana” (pol. „Drzewo Diany”) z 1962, tomik zawierający minimalistyczne, ale niezwykle intensywne wiersze, a także tom zatytułowany „Extracción de la piedra de la locura” (pol. Wydobycie kamienia szaleństwa) napisany w 1968 roku, w którym poezja staje się niemal rozmową z samą sobą, pełną bólu i introspekcji. Twórczość Pizarnik jest pełna sprzeczności – z jednej strony fascynuje ją śmierć i destrukcja, z drugiej zaś jej wiersze to poszukiwanie piękna i prawdy. Jej poezja bywa określana jako „gotycka” lub „egzystencjalna”, choć sama autorka unikała jednoznacznych etykiet.

Alejandra i Julio

Fotografia przedstawiająca Julio Cortazara autorstwa Sary Facio - Buenos Aires, Buenos Aires, by Alicia D'Amico, Sara Facio & Julio Cortázar - Editorial Sudamericana, Buenos Aires (1968), domena publiczna [na:] commons.wikimedia.org.

Jednym z najciekawszych wątków w życiu Alejandry Pizarnik jest jej relacja ze słynnym pisarzem Julio Cortazarem. Ich relacja spotkanie dwóch niezwykłych umysłów, które fascynuje do dziś. Poznali się w Paryżu, gdzie zrodziła się między nimi więź pełna literackiej chemii, emocji i tajemnic. Cortázar, już wtedy uznany za mistrza prozy eksperymentalnej, szybko dostrzegł w Pizarnik wyjątkowy talent i niezwykłą wrażliwość. Ich korespondencja, pełna błyskotliwych refleksji i osobistych wyznań, odsłania niezwykle intymny obraz ich przyjaźni. Ale to nie była ot taka sobie relacja. Pizarnik, targana wątpliwościami i poczuciem niższości, widziała w Cortázarze nie tylko przyjaciela, ale i wzór, którego nigdy nie czuła się godna. On zaś z troską obserwował jej zmagania z demonami samotności i postępującą depresją. Byli jak dwa bieguny tej samej artystycznej obsesji – pełni podziwu i lęku wobec siebie nawzajem. To relacja, która na zawsze odcisnęła piętno na ich twórczości, pozostawiając ślad w listach, wspomnieniach i subtelnych aluzjach literackich, które czytać możemy do dziś.

Tragiczna śmierć

Życie Alejandry Pizarnik było naznaczone cierpieniem psychicznym. Często mówiła o swoich wewnętrznych demonach, a depresja i samotność z czasem coraz bardziej ją pochłaniały. 25 września 1972 roku odebrała sobie życie, zażywając śmiertelną dawkę barbituranów. Mimo tragicznego końca Pizarnik pozostaje jednym z najważniejszych głosów w literaturze światowej. Jej poezja jest tłumaczona na wiele języków, a kolejne pokolenia odkrywają w niej uniwersalne prawdy o ludzkiej naturze.

Autorka artykułu: Paulina Eryka Masa

Źródła:

1. Fotografia ilustrująca artykuł: autorstwa Sara Facio, domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=19395178.

2. Palomar, A., 2024, Alejandra Pizarnik – la ultima poeta surrealista [na:] historia.nationalgeographic.com.es (dostęp: 09.12.2024).

3. Saavedra Gastelum, B., 2024, Alejandra Pizarnik: El Silencio como Metáfora y Lenguaje en la Poesía [na:] eldiariodemadrid.es (dostęp: 09.12.2024).

4. «Te quiero viva»: la última carta del escritor Julio Cortázar a la poeta Alejandra Pizarnik [na:] culturainquieta.com (dostęp: 09.12.2024).

5. Piña, C., Venti, P., 2022, Biografía de un mito, Lumen Editorial.