Ostra czyli ostryga to rodzaj jadalnego małża chętnie serwowanego na hiszpańskich stołach już od czasów Imperium Rzymskiego, kiedy to po raz pierwszy na Półwyspie Iberyjskim pojawiły się hodowle ostryg w sztucznych zbiornikach. Można je gotować, piec, marynować oraz przyrządzać na wiele innych smakowitych sposobów, nie ma więc powodu, żeby miały w języku mieć tak nieprzyjemnie znaczenie. We wściekłym wykrzyknieniu ¡Ostras!, które nie najgorzej odzwierciedla polskie „cholera!”, prawdopodobnie wcale nie chodzi o niewinnego mięczaka.
W języku znane jest zjawisko eufemizacji polegające na zastąpieniu jednego wyrażenia innym, mniej wulgarnym lub mniej dosadnym, żeby złagodzić ogólny odbiór wypowiedzi. Tak się stało właśnie z dość silnym wykrzyknieniem ¡Hostia!, które ma religijne pochodzenie, jest to bowiem w swoim prototypowym znaczeniu hostia czyli okrągły opłatek z mąki pszennej. Poza tym znaczeniem jednak słowo to jest silnym wulgaryzmem wykrzykiwanym w negatywnych emocjach.
Być może tak mocne nacechowanie hostii wynika z jej etymologicznego pochodzenia, jako że łacińska hostia to ofiara, od czego pochodzi hostis (‘wróg’) a od tego hiszpańskie hostil (‘wrogi’) oraz hostilizar (‘nękać, prześladować’) czyli słowa wiążące się z krzywdą i konfliktem[i]. Z czasem słowo to zyskało moc, przez co brzmi dość mało kulturalnie i aby powiedzieć coś mniej dobitnie używa się podobnej w brzmieniu ale łagodniejszej ostrygi.
Podobne zjawiska obecne są również w języku polskim, gdzie mówi się w skrócie „rany!” żeby nie powiedzieć obrazoburczego „na rany Chrystusa” oraz niewinne „o kurczę” zamiast uznawanego za bardzo wulgarne „o kurwa”. Słowo hostia ma szeroki wachlarz użycia jako wzmocnienie (a toda hostia ‘z ogromną prędkością’, de la hostia ‘wspaniałe, wyjątkowe’), synonim intencji lub humoru (hiszp. mala hostia ‘zły humor/zła intencja’) albo mocnego ciosu (dar una hostia ‘uderzyć’)[ii]. We wszystkich tych znaczeniach jest uważana za wyrażenie wulgarne, stąd zalecane jest łagodniejsze w brzmieniu ostras.
Źródła:
[i] ¿Qué quiere decir ‘hostia’ y por qué es una palabra tan común en España?, 2023 [na:] huffingtonpost.es (dostęp: 25.11.2024).
[ii] Diccionario de la lengua española. Edición del Tricentenario, ed. 23., Real Academia Española, Barcelona 2014, s. 1197.