Być szczurem (hiszp. ser un rata) oznacza w Hiszpanii bycie dusigroszem. Niektórzy badacze twierdzą, że kojarzenie szczura ze skąpstwem może brać się z upodobania tego stworzenia do wynajdowania pozostawionych przez ludzi resztek jedzenia i gromadzenia ich w swoich kryjówkach. Zwierzę to często kojarzy się też z brudem, życiem w kanałach i roznoszeniem chorób, nic więc dziwnego, że w kulturze reprezentuje raczej negatywne cechy charakteru.
Istnieją jednak przesłanki ku temu, żeby idiomu tego w ogóle nie kojarzyć ze zwierzęciem. Słownik języka hiszpańskiego z 1780 roku wskazuje, że słowo rata było używane niegdyś jako określenie kieszeni w sukni lub saszetki z paskiem, w której trzymało się pieniądze. Z kolei utworzone od tego słowo ratero to kieszonkowiec czyli złodziej po kryjomu wyciągający ludziom pieniądze z kieszeni/saszetki.
Ten sam XVIII-wieczny słownik podaje inną definicję słowa rata, tym razem sięgającą do jego łacińskich korzeni, jako proporcjonalną część wynikającą z podziału kwoty, czyli coś co byśmy po polsku nazwali właśnie ratą. Czasownik ratear oznaczał więc ‘podkradać’ lub ‘skąpić, płacić częściowo’.
Źródło: Ibarra J., Diccionario de la lengua castellana compuesto por Real Academia Española reducida a un tomo para su mas fácil uso, Madryt 1780, s. 778.