Żeby zrobić naleśnik trzeba rozbić kilka jajek (hiszp. para hacer una tortilla hay que romper algunos huevos) czyli innymi słowy, potrzeba pewnego wysiłku lub nawet poświęceń, aby osiągnąć swoje zamierzenia. Powiedzenie to gościło wyjątkowo często na ustach znanych dyktatorów. Rozbijanie jajek oznaczało zazwyczaj poświęcanie żołnierzy „dla dobra sprawy” i w ten sposób tłumaczono społeczeństwu konieczne do poniesienia straty w ludziach.
Wszystko wskazuje na to, że o „rozbijaniu jajek” powiedziano po raz pierwszy we Francji koło roku 1740 (fr. on ne saurait faire d’omelette san casser des oefs). Powiedzieć tak miał między innymi francuski rojalista, François-Athanase Charette de la Contrie (1763-1796), który odegrał kluczową rolę w krwawej wojnie w Vendée. W marcu 1796 roku został schwytany przez siły republikańskie i postawiony przed sądem za spowodowanie śmierci tysięcy ludzi. Zapytany o to czy przyznaje się do winy odpowiedział tym właśnie przysłowiem. Co ciekawe, tego samego wyrażenia używać miał jego ideologiczny przeciwnik, jeden z czołowych przywódców rewolucji francuskiej, Maksymilian Robespierre (1758-1794), który znany był ze zwalczania sił opozycyjnych za pomocą terroru.
Podobno te same słowa miał skierować również Józef Stalin (1878-1953) do swojego najbliższego współpracownika, Łazara Kaganowicza, tłumacząc w ten sposób, że budowanie socjalizmu nie może obyć się bez rozlewu krwi.
Wyrażenie to funkcjonuje również w języku angielskim (ang. you can’t make an omelet without breaking a few eggs) i używane było między innymi przez Imperium Brytyjskie w celu usprawiedliwienia krwawego tłumienia buntu plemion zamieszkujących teren dzisiejszej granicy pomiędzy Pakistanem i Afganistanem przeciwko kolonizatorowi.
Wyrażenie przenikło również do świata hispanojęzycznego i miało być podobno używane przez Juana Domingo Peróna (1895-1974), który dokonał w Argentynie wojskowego zamachu stanu, po czym przez 9 lat sprawował autorytarne rządy nad krajem łącząc w nim elementy socjalizmu z poglądami faszystowskim. Używane do dziś wyrażenie ma więc krwawą historię i służyło do usprawiedliwiania okrucieństw wojny i represji politycznych, które doprowadziły do śmierci milionów ludzi.
Źródła:
1. Barnés H., G., De dónde viene “No se puede hacer una tortilla sin romper algunos huevos”, 2014 [na:] elconfidencial.com (dostęp: 12.04.2022).
2. Vuolo M., Let’s Resolve in the New Year to Stop Using That Expression About Breaking Eggs and Making Omelets, 2013 [na:] slate.com (dostęp: 12.04.2022).