Być dziwnym robakiem (hiszp. ser un bicho raro) to być dziwolągiem, wyróżniać się z tłumu, nie pasować do reszty, wręcz być odpychającym.
Osobliwe słowo bicho ma kilka znaczeń, spośród których można wymienić żywe stworzenie poruszające się (od łacińskiego bestius ‘zwierzę’, można je rozumieć jak polskie słowo „żyjątko”), człowiek o nieciekawym wyglądzie i wątpliwej reputacji (jak „typ”, „facet”) oraz stawonóg przypominający owada jak stonoga czy pająk (kolokwialnie używamy tu właśnie słowa „robak”).[i]
Trudno stwierdzić z całą pewnością skąd pochodzi to osobliwe wyrażenie, ale na pewien trop prowadzić nas może abstrakcyjne opowiadanie Franza Kafki pod tytułem „Przemiana” (niem. Die Verwandlung) z 1912 roku. Główny bohater opowiadania, Gregor Samsa, budzi się pewnego dnia i orientuje się, że przybrał formę ogromnego robaka o chitynowym pancerzu i wielu cienkich odnóżach. Komiwojażer mający dotychczas na utrzymaniu całą rodzinę, spędza całe dnie zamknięty w pokoju unikając wzroku przerażonych jego nowym wyglądem rodziców, aż w końcu umiera, co cała rodzina przyjmuje z ulgą.[ii] Mamy tu zatem robaka, który swoim odrażającym wyglądem zraża do siebie ludzi, traci z czasem coraz bardziej swoje człowieczeństwo i spędza ostatnie tygodnie swojego życia w całkowitej alienacji.
Bycie po prostu robakiem (hiszp. ser un bicho) to być złośliwą, złą osobą, która stara się zaszkodzić innym.[iii] Może to nawiązywać do tendencji insektów i podobnych im wijących się stworzeń do kąsania i wprowadzania jadu pod skórę. Dlatego żeński odpowiednik rzeczownika bicho to bicha, które często używa się jako synonim słowa „żmija”[iv].
Źródła:
[i] Internetowy słownik Real Academia Española: dle.rae.es (pod hasłem: bicho), dostęp: 21.02.2023.
[ii] Kafka F., Przemiana, tłum. J. Kydryński, wyd. Masterlab, Warszawa 2014.
[iii] Buitrago A., Diccionario de dichos y frases hechas, Salamanka 2007, s. 650.
[iv] Tamże, s. 651.