Día de la Revolución Mexicana – Centrum Języka Hiszpańskiego Acento

Nie od dziś wiadomo, że Meksykanie uwielbiają świętować. Ale czy wiedzieliście, ze to właśnie listopad jest dla nich miesiącem szczególnym? Meksykanie rozpoczynają go kolorowym, pełnym muzyki i jedzenia Día de los muertos, a kończą… hucznym Día de la Revolución Mexicana (z hiszp. Dzień Rewolucji Meksykańskiej). A więc… ¡Viva la Revolución! ¡Viva México!

Porfiriat

Wszystko zaczęło się od rządów Porfirio Díaza. Díaz rządził nieprzerwanie od 1876 roku wraz ze swoimi doradcami, na których składała się grupa mężczyzn tzw. los Científicos (z hiszp. ‘Naukowcy’). Byli oni zwolennikami ścisłej hierarchii oraz ładu społecznego. Rząd Díaza gorąco zachęcał zagranicznych przedsiębiorców do inwestycji w Meksyku, obiecywał im zwolnienia z podatków, a także wiele innych korzyści. W tym okresie powstały nie tylko autostrady i linie kolejowe, ale także nastąpił szybki rozwój górnictwa i przemysłu włókniczego. Klasy wyższe kierowały swą uwagę ku Staremu Kontynentowi, z którego sprowadzano luksusowe towary. Prezydent jawnie uznawał wyższość kultury europejskiej nad meksykańską. Podobno nawet używał pudru, by upodobnić się do Europejczyków. Okres jego rządów zapisał się w historii jako „porfiriat”.

Anioł Niepodległości

We wrześniu 1910 roku w Meksyku świętowano nie tylko setną rocznicę uzyskania niepodległości, ale także osiemdziesiąte urodziny prezydenta Díaza. W całym kraju zaplanowano huczne obchody. Wtedy też odsłonięto jeden ze współczesnych symboli Meksyku – złoty pomnik Anioła Niepodległości na czterdziestometrowej kolumnie. Uroczystości pochłonęły prezydenta do tego stopnia, że nie zauważył on niezadowolenia spowodowanego nierównością płac Meksykanów i obcokrajowców oraz własnością ziemi jakie już od dłuższego czasu narastało wśród obywateli. To doprowadziło zmęczonych prowadzoną przez niego polityką Meksykanów z Francisco Madero na czele do rewolucji, która rozpoczęła się 20 listopada 1910 roku.

Tierra y libertad

Głównym celem rewolucji było unieważnienie kolejnych rządów Díaza, a także przeprowadzenie reform społecznych. Stąd hasłem bojowym odgrywających w ówczesnej rewolcie istotną rolę mas chłopów stało się Tierra y libertad (‘Ziemia i wolność’). Na czele niezadowolonych z dyktatury obywateli stanęli radykałowie: Francisco „Pancho” Villa i Emiliano Zapata. Po obaleniu Díaza fotel prezydencki objął zwolennik liberalnej demokracji Francisco Madero. Niestety narastające nieporozumienia wśród rewolucjonistów doprowadziły już trzy lata później do zamachu na Madero, którego inicjatorem był stęskniony za zyskami z czasów porfiriatu rząd USA. Ten szczególnie krwawy okres w lutym 1913 roku, który poprzedzał śmierć Madero, określa się mianem Decena Trágica (‘Dziesięć Tragicznych Dni’).

Nowy prezydent

Władzę w Meksyku za namową Waszyngtonu siłą przejął dążący do odtworzenia starego systemu Victoriano Huerta. Huerta jednak wkrótce udał się na emigrację oddając w 1914 roku rządy ponownie rewolucjonistom. Nowym prezydentem został Venustiano Carranza. Między liberałami a radykałami wciąż wrzało. Villa i Zapata zjednoczyli swe siły przeciwko konstytucjonalistom Carranzie i Obregonowi i postanowili dokonać w 1916 roku prowokacji polegającej na zaatakowaniu zbrojnym stanu Nowy Meksyk. Na działania te postanowiły odpowiedzieć Stany Zjednoczone wysyłając już rok później ekspedycję karną, jednak ponieśli klęskę z oddziałami wojskowymi prezydenta Carranzy.

¡Viva la Constitución!

Już rok później, w 1917 roku w życie weszła nowa liberalna, jedna z najbardziej postępowych jak na tamte czasy, konstytucja. Jako pierwsza konstytucja na świecie wspomina o prawach socjalnych. Była ona zaczątkiem rozpoczętej w 1920 roku reformy rolnej. Na mocy nowej konstytucji ziemia miała stać się dobrem narodu, ograniczono udział kapitału zagranicznego w przemyśle rolnym oraz wydobywczym, ograniczono prawa Kościoła i odebrano mu prawo do posiadania ziemi, a wspólnotom indiańskim zwrócono utracone przez nie w czasach porfiriatu terytoria, zakazano reelekcji prezydenta, wprowadzono kodeks pracy przyznając pracownikom prawo do strajków. Reformy te wprowadzone zostały w 1920 roku, gdy rząd objął Álvaro Obregón, odbierając jednocześnie władzę Carranzie w wyniku puczu wojskowego. W wyniku rewolucji życie utracili nie tylko jej liderzy (wszyscy zginęli w zamachach), ale też około miliona obywateli.

Rewolucja Meksykańska w sztuce

Rewolucja Meksykańska do dziś inspiruje wielu artystów i artystek próbujących odtworzyć i upamiętnić tak ważny dla Meksykanów okres w historii kraju. Dzieła te podejmują głównie problemy społeczne. Jednym z artystów, który już w latach 30. XX wieku próbował zobrazować rewolucję meksykańską był Diego Rivera (1886-1957) – mąż jednej z najważniejszych i najbardziej charakterystycznych malarek XX wieku Fridy Kahlo (1907-1954). Pomimo, że Rivera prawdopodobnie nie brał czynnego udziału w rewolucji (choć był zdeklarowanym rewolucjonistą), dla obojga małżonków okazała się być znaczącym punktem w ich życiorysie. Rivera uwiecznił wydarzenia z lat 1910-1917 na obrazach takich jak „Zapata, lider rolnictwa” (1931), na którym przedstawił Emiliano Zapatę czy znajdująca się w Palacio Nacional „Historia Meksyku” (1929-1935), która ukazuje ważne momenty dla kraju. Innymi artystami, którzy w swojej twórczości odnieśli się do tego ważnego okresu w historii kraju byli m.in. David Alfaro Siqueiros (1896-1974), który na swoim „Marszu ludzkości” (1967-1971) przedstawił koniec rewolucji czy Juan O’Gorman (1905-1982), który w centrum „Ołtarza rewolucji (głosowanie efektywne bez ponownego wyboru)” (1967-1968) umieścił Francisco Madero.

Frida Kahlo - córka rewolucji

Magdalena Carmen Frida Kahlo y Calderón przyszła na świat w Coyoacán, w Meksyku jako trzecia córka niemieckiego emigranta i fotografa Guillerma Kahlo oraz jego drugiej żony Matilde Calderón. W swojej twórczości ukazywała przede wszystkim własne stany emocjonalne oraz nierzadko traumatyczne doświadczenia związane m.in. z licznymi poronieniami, przez całe życie snuła własną kreację artystyczną. Mimo, że na świat przyszła 6 lipca 1907 roku, nieustannie utrzymywała, że tak naprawdę urodziła się w roku wybuchu rewolucji, co miało dla niej wyjątkowo symboliczne znaczenie. Jednym z jej najwcześniejszych rewolucyjnych wspomnień jest Decena Trágica, którą tak opisuje w swoim pamiętniku: „Matka otworzyła balkony od ulicy Allende dla zapatystów, aby głodni i ranni mogli wskoczyć do naszego salonu. Opatrzyła ich rany i nakarmiła kukurydzianymi gorditas, jedyną żywnością dostępną wtedy w Coyoacán.”

¡Soy orgullosamente Mexicano!
(Jestem dumnym Meksykaninem!)

Obecnie obchody Rewolucji Meksykańskiej stanowią ważny punkt w kalendarzu dla obywateli Meksyku. I choć wybuch rewolucji, która ukształtowała współczesny Meksyk i doprowadziła do uchwalenia do dziś obowiązującej konstytucji sięga 20 listopada 1910 roku, Meksykanie obchodzą swoje jedno z najważniejszych świąt narodowych w trzeci poniedziałek miesiąca (w tym roku trzeci poniedziałek przypada właśnie na 20 listopada!) po to, by umożliwić pracownikom długi weekend. To właśnie wtedy odbywają się różnego rodzaju parady wojskowe, pochody, koncerty, ale także i wydarzenia o bardziej poważnych i podniosłym charakterze jak np. przemowy, publiczne debaty oraz dyskusje. Jak na Meksykanów przystało, nie może zabraknąć pysznego, tradycyjnego jedzenia oraz pieśni, w których upamiętnia się rewolucyjnych bohaterów. ¡Viva México! wykrzykują Meksykanie w całym kraju, a wokół nich rozbrzmiewają gromkie oklaski. ¡Soy orgullosamente Mexicano! – powtarzają dziś Meksykanie.

Autorka tekstu: Paulina Eryka Masa

Źródła:

1) Orłowska N., Dankowski M.Z. (2016), Ameryka Łacińska. Dzieje i kultura. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

2) Barbezat S. (2017), Frida Kahlo prywatnie (przeł. Anna Basara), Wydawnictwo Marginesy, Warszawa.

3) Foltyn-Kaczmarek M., Rewolucja w Meksyku [na:] https://hispanico.pl/rewolucja-w-meksyku/ (dostęp: 19.11.2023).

4) Bejrowski P., Frida Kahlo: życie, sztuka i rewolucja [na] https://histmag.org/Frida-Kahlo-zycie-sztuka-i-rewolucja-23414 (dostęp: 19.11.2023).

5) Pięć dzieł sztuki inspirowanych rewolucją meksykańską [na:] https://fahrenheitmagazine.com/pl/sztuka/pi%C4%99%C4%87-dzie%C5%82-sztuki-inspirowanych-rewolucj%C4%85-meksyka%C5%84sk%C4%85 (dostęp: 19.11.2023).

6) Meksyk: Rewolucja sprzed wieku wciąż ważnym elementem debaty publicznej [na:] https://www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/meksyk;rewolucja;sprzed;wieku;wciaz;waznym;elementem;debaty;publicznej,124,0,1200764.html (dostęp: 19.11.2023).

7) Źródło fotografii ilustrującej artykuł: laizquierdadiario.com.