Kolumb – odkrywca czy morderca?

Krzysztof Kolumb, urodzony prawdopodobnie w 1451 roku w Genui (Włochy), a zmarły 20 maja 1506 roku w Valladolid (to właśnie dziś obchodzimy 518 rocznicę jego śmierci!), w Hiszpanii, był włoskim żeglarzem i odkrywcą, który przeprowadził cztery wyprawy do Ameryki, co przyczyniło się do rozpoczęcia europejskich podróży transatlantyckich oraz kolonizacji Ameryki przez Europejczyków.  Jego data i miejsce urodzenia wielokrotnie były podważane, a wielu badaczy nawet twierdziło, że Kolumb to tak naprawdę syn naszego polskiego Władysława Warneńczyka, który ocalał w bitwie pod Warną i uciekł na Maderę!

Kolumb rozpoczął swoją morską karierę już jako młody chłopiec, ucząc się żeglarstwa na statkach handlowych i wojennych. W młodości, prawdopodobnie podróżował do różnych części Europy i do Portugalii, gdzie zyskał pierwsze doświadczenie morskie. W 1492 roku, finansowany przez królową Hiszpanii, Izabelę I Kastylijską, i jej męża Ferdynanda Aragońskiego, Kolumb wyruszył na swoją pierwszą wyprawę w poszukiwaniu zachodniej drogi do Indii, ale zamiast tego odkrył Bahamy i wyspy Karaibów. Mimo to, Kolumb był przekonany (aż do śmierci!) o tym, że odkrył drogę do Indii i dlatego wszystkie tubylcze ludy określił mianem „Indian”. W ciągu swoich czterech podróży Kolumb odkrył wiele nowych terytoriów, w tym wybrzeża Ameryki Południowej, Karaibów i Ameryki Środkowej. I chociaż to właśnie Kolumbowi przypisuje się odkrycie Ameryki, warto wiedzieć, że to wcale nie on dostrzegł 12 października ląd jako pierwszy, ale niejaki Rodrigo Bernajo.

Dopłynięcie Kolumba do wybrzeży Ameryki dla Hiszpanii jest początkiem wielkich bogactw i dominacji ale dla rdzennych mieszkańców Nowego Świata był to początek wyzysku i niewolnictwa.
Źródło fotografii: history.com.

Mimo swoich wielu odkryć, Kolumb był również postacią kontrowersyjną. Zdobywanie i kolonizacja przez Europejczyków spowodowały znaczne cierpienia dla ludów tubylczych Ameryki, w tym niewolnictwo, choroby i konflikty zbrojne. Współczesne oceny Kolumba są mieszane; jest on często obiektem krytyki za skutki kolonializmu i eksploatacji tubylców, ale jednocześnie jest uznawany za jednego z najważniejszych odkrywców w historii.

Po powrocie z pierwszej wyprawy Kolumb chwalił się zdobytym bogactwem na dworze w Barcelonie. Para królewska była tym zachwycona i postanowiła sfinansować drugą wyprawę Kolumba. 25 września 1493 roku z Hiszpanii wypłynęło 15 statków z załogą liczącą około 2 tysięcy osób. Podczas tej wyprawy odkryto Dominikanę, Gwadelupę, Antiguę i Portoryko, a następnie Jamajkę.

Obraz Jhona Vanderlyna z 1825 roku przedstawia Krzysztofa Kolumba lądującego na San Salvador 12 października 1492 roku. Oczywiście sam odkrywca był przekonany, że znajduje się na terenie Indii i dopiero po jego śmierci Amerigo Vespucci, włoski kartograf, zrozumiał rangę jego odkrycia.

Pomimo, że Kolumb jawi się w historii jako postać niezwykle ważna, a jego dziedzictwo miało ogromny wpływ na późniejsze zrozumienie świata, był on niezbyt lubianym człowiekiem. Mówi się, że był osobą niezwykle despotyczną i okrutną wobec nie tylko rdzennych mieszkańców Ameryki (za nieposłuszeństwo stosował kary takie jak odcinanie ręki i pozostawienie do wykrwawienia się), ale nawet i swoją załogę. Co więcej, nierzadko nazywa się go po prostu mordercą, który odpowiedzialny jest za ludobójstwo Indian. Wielu członków załogi nie tylko odłączyło się od wyprawy i szukało bogactwa na własną rękę, ale nawet składali oni skargi do dworu królewskiego w Hiszpanii. Było jasne, że chciano odebrać mu dowodzenie wyprawami. Jednak para królewska była jego podkoloryzowanymi opowieściami oraz nim samym (a może bardziej rzekomo zdobytym przez niego bogactwem!) oczarowana do tego stopnia, że z łatwością udało mu się wymigać od odpowiedzialności i oczyścić z zarzutów. Jednak nie obyło się bez konsekwencji. Chętnych do trzeciej wyprawy było znacznie mniej.

Statek, którym Krzysztof Kolumb odbył słynną wyprawę do "Indii" nazywał się Santa Maria i była to tzw. karaka czyli typ trzymasztowego statku żaglowego, który w XV wieku wiódł prym w krajach Morza Śródziemnego.
Źródło: rys. B. Wróblewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN.

Tym razem wyruszyło z Hiszpanii już tylko 6 statków. Ostatnia wyprawa Kolumba miała miejsce 9 maja 1502 roku (dopłynęła ona do Kuby, Hondurasu i Wybrzeża Moskitów), a w jej skład weszły już tylko 4 statki i załoga licząca zaledwie 150 osób. Załoga straciła dwa statki, dwa pozostałe osiadły na mieliźnie na Jamajce, a sam Kolumb poważnie się rozchorował, a następnie w listopadzie 1504 został przetransportowany do Hiszpanii. Żył dostatnie, jednak trudno powiedzieć, że szczęśliwie. Do końca czuł się niezwykle zawiedziony, że jego odkrycia nie zostały docenione.

Autorka tekstu: Paulina Eryka Masa

Źródła:

1. Fotografia ilustrująca artykuł: portret Krzysztofa Kolumba autorstwa Sebastiano del Piombo z XVI w. (domena publiczna).

2. Kim naprawdę był Krzysztof Kolumb? Tajemnice najbardziej znanego odkrywcy. [na:] https://historia.dorzeczy.pl/sredniowiecze/491943/kim-byl-krzysztof-kolumb-tajemnice-najbardziej-znanego-odkrywcy.html (08.04.2024).

3. Krzysztof Kolumb – ciekawostki o odkrywcy Nowego Świata [na:] https://www.national-geographic.pl/artykul/krzysztof-kolumb-ciekawostki-o-odkrywcy-nowego-swiata#krzysztof-kolumb-ciekawostki (08.04.2024).

4. Krzysztof Kolumb – odkrywca, który wstrząsnął światem [na:] https://wszystkoconajwazniejsze.pl/pepites/krzysztof-kolumb-odkrywca-ktory-wstrzasnal-swiatem/ (08.04.2024).

5. Kolumb – wizjoner i odkrywca? Naprawdę – morderca i oszust. Nieznana historia. [na:] https://www.onet.pl/turystyka/dalekowswiatpl/prawdziwa-historia-krzysztofa-kolumba-i-odkrywania-ameryki/ps3jkhh,30bc1058 (08.04.2024).