W Argentynie i w Urugwaju można „być w piekarniku” (hiszp. estar en el horno) i jak łatwo się domyśleć, nie jest to nic dobrego.
Mówi się tak głównie wtedy, kiedy jest się w sytuacji bez wyjścia[i]. Podobnie musi się czuć natarty przyprawami kurczak w piekarniku, kiedy wszystkie opcje ratunku są już raczej wyczerpane. Można tak również powiedzieć w momencie kulminacyjnym, który zadecyduje o wszystkim, co nie zawsze musi koniecznie oznaczać coś złego.
Z kolei „być piekarnikiem” (hiszp. ser un horno) to wyrażenie, którego używa się do określenia bardzo wysokiej temperatury czyli gdy mówiący ma wrażenie, że zaraz się upiecze. Mówi się zatem: „ten dom to piekarnik” (hiszp. esta casa es un horno), co sugeruje, że nikt nie włączył klimatyzacji.
Co innego jeśli ktoś „jest usmażony” (hiszp. estar frito). W Hiszpanii oznaczać to będzie, że ktoś jest bardzo senny lub zmęczony. Tymczasem „zostać usmażonym” (hiszp. quedarse frito) to śmiertelnie się wynudzić i zasnąć lub, mówiąc eufemistyczne i bardzo nieformalnie, wyzionąć ducha. Można zatem powiedzieć: ellibro era tan aburrido que me quedé frita (dosł. ‘książka była tak nudna, że zasnęłam’) lub le pegaron un tiro y se quedó frito en el acto (dosł. ‘wystrzelili do niego i w wyniku tego kopnął w kalendarz’). Stąd też „zostawić kogoś usmażonym” (hiszp. dejar a alguien frito) to pozbawić kogoś życia[ii].
W Panamie, Kolumbii, Wenezueli, Chile czy Peru oraz na Kubie „bycie usmażonym” to bycie w bardzo trudnej sytuacji, np. si no llegamos a tiempo a la clase, estaremos fritos (‘jeśli nie dotrzemy na zajęcia na czas to będziemy mieć przechlapane’). W Hondurasie i Boliwii tymi samymi słowami określimy osobę męczącą, natarczywą lub zachowującą się niewłaściwie oraz niegrzeczne dziecko.
Źródła:
[i] Qué significa “Estar en el horno” en Argentina [na:] argentinismos.com (dostęp: 29.12.2024).
[ii] Diccionario de la lengua española. Edición del Tricentenario, ed. 23., Real Academia Española, Barcelona 2014, s. 1061.