Sambenito to worek noszony przez pokutników. Jego nazwa wywodzi się od świętego Benedykta (hiszp. San Benito), który miał wprowadzić w użycie taki rodzaj stroju, w Polsce zwany szkaplerzem. Taką odzież w Hiszpanii wprowadziła święta Inkwizycja i ubierać ją mieli grzesznicy. Ci, którzy żałowali za grzechy i odbywali pokutę nosili żółte sambenito w czerwone krzyże. Z kolei skazani na śmierć mieli na sobie sambenito czarne w malowane na nich diabły i płomienie.[i]
Zatem rzucenie na kogoś takiego worka pokutnego (hiszp. echar a uno el sambenito) to zdyskredytowanie kogoś, zniesławienie, obarczenie winą. Takiemu ubiorowi towarzyszyła zwykle również wysoka stożkowa czapka coroza (hiszp. cilicio) w takich samych kolorach jak sambenito. Takie wydłużone ku niebu nakrycie głowy miało kierować myśli pokutujących do Boga i przyspieszyć proces powracania na łono Kościoła. Do dziś takie czapki zwane tym razem capirote noszone są przez członków bractw, którzy organizują malownicze pochody Wielkiego Tygodnia na południu Hiszpanii.
Niegdyś zarówno czapka jak i szata były święcone przez biskupa lub księdza. Tak ubrani grzesznicy stawali przed drzwiami kościoła aż do uzyskania przebaczenia win zarówno przez władze Kościoła jak i innych wiernych. Wtedy pozwalano im na wejście do kościoła a ich szaty pokutne wieszano w kościele w widocznym miejscu ad perpetuam rei memoriam (dosł. ‘na wieczną tej rzeczy pamięć’)[ii] czyli aby hańba heretyków została zapamiętana przez całą społeczność i aby rzutowała na samych grzeszników oraz na ich rodziny.[iii]
Źródła:
[i] Tokarski J. (red.), Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1980, s. 665.
[ii] Kamen H., La Inquisición Española. Una revisión histórica (3ª edición), Crítica, Barcelona 2011, s. 195.
[iii] Pérez J., Breve Historia de la Inquisición en España, Crítica, Barcelona 2012, s. 145-147.